Аналитика
Полска е подготвена да го зголеми своето производство на енергија и извозот во Украина доколку словачкиот премиер ја исполни својата закана дека ќе го прекине снабдувањето со електрична енергија во земјата, изјави анонимен висок полски функционер за Блумберг.
Изјавата доаѓа во време кога словачкиот премиер Роберт Фицо се закани дека ќе престане да извезува електрична енергија за својот сосед погоден од војна, доколку Киев го исполни ветувањето дека ќе ја прекине испораката на руски гас во земјата. Украина овој месец објави дека нема да го продолжи договорот што му дозволува на рускиот енергетски гигант Гаспром да користи транзитен гасовод низ украинска територија. Договорот истекува на 31 декември.
СЛОВАЧКА КОНТРА УКРАИНА
Поради ова, украинскиот претседател Володимир Зеленски го обвини словачкиот премиер Роберт Фицо дека отворил „втор енергетски фронт“ против Киев по наредба на Москва, продлабочувајќи го и онака тензичниот спор околу трансферот на руски гас во Европа. „Се чини дека Путин му дал наредба на Фицо да се отвори вториот енергетски фронт против Украина на сметка на интересите на словачкиот народ“, напиша Зеленски во објава на социјалните мрежи во саботата.
„Заканите на Фицо дека ќе го прекине вонредното снабдување со електрична енергија на Украина оваа зима додека Русија ги напаѓа нашите електрани и енергетската мрежа може да се објаснат само со ова“, рече тој, додавајќи дека Фицо „ја вовлекува Словачка во обидите на Русија да предизвика повеќе страдања за Украинците“.
Заканата на Фицо дојде помалку од една недела откако словачкиот лидер се сретна во Москва со рускиот претседател Владимир Путин. Оттогаш, руската војска го удвои таргетирањето на критичната инфраструктура на Украина, вклучително и нејзината електрична мрежа.
Словачка сака да ги одржи испораките на руски гас преку Украина, велејќи дека алтернативните рути ќе ги зголемат трошоците и ќе им наштетат на нејзините транзитни операции, а истовремено ќе предизвикаат земјата да изгуби 500 милиони евра (521 милиони долари) во такси.
Киев соопшти дека нема да потпише нов договор за транзит на гас со Москва додека војната меѓу двете земји се одолговлекува.
Руското уривање на енергетската инфраструктура на Украина ги намали капацитетите за производство на енергија на земјата за половина од март, предизвикувајќи чести прекини на струја и принудувајќи го Киев сè повеќе да се потпира на увоз на електрична енергија од ЕУ, вклучително и Словачка.
Украинската влада беше принудена да увезува електрична енергија од неколку нејзини соседи откако Русија почна да ја удира својата електрична мрежа кон крајот на 2022 година, оштетувајќи или уништејќи голем дел од ненуклеарниот капацитет за производство на земјата.
Речиси три години по целосната инвазија на Русија на Украина, Словачка сè уште е зависна од евтиниот руски природен гас и работеше на попречување на обидите на ЕУ да ја санкционира оваа стока. Словачка, исто така, продолжува да купува руска нафта што тече во земјата преку нафтоводот Дружба, кој исто така минува низ Украина, а исто така ја снабдува оваа стока за Унгарија и на Балканот.
Сепак, според Блумберг, ако Фицо ја исполни својата закана, Киев исто така може да го запре транзитот на руска нафта.
Украина испумпува руски природен гас преку своја територија во неколку европски земји, вклучувајќи ги Словачка, Молдавија и Унгарија.
Но, се очекува да го запре протокот кога постојниот транзитен договор, кој беше потпишан пред Русија да ја нападне Украина во 2022 година, ќе истече на крајот на годината.
Рускиот гас сочинуваше помалку од 10 отсто од увозот на гас во Европската унија во 2023 година. Во 2021 година, една година пред почетокот на инвазијата во Украина, тој сочинуваше повеќе од 40 отсто.
Сепак, членките на ЕУ во Источна Европа сè уште зависат во голема мера од рускиот гас од географски и политички причини.
Зеленски рече дека Словачка во моментов сочинува 19 отсто од увозот на електрична енергија на Украина и дека Киев работи со своите соседи од ЕУ за да го зајакне снабдувањето. „Словачка е дел од единствениот европски енергетски пазар и Фицо мора да ги почитува заедничките европски правила“, рече украинскиот претседател во саботата.
ПРИДЊЕСТРОВЈЕ ГИ ЗАТВОРА СЛАВИНИТЕ
Паралелно, молдавскиот отцепен регион Придњестровје почна да ги затвора славините за гас пред истекот на договорот за транзит на гас меѓу рускиот Гаспром и украинскиот Нафтогас, откако Володимир Зеленски рече дека нема да го обнови договорот.
Рускиот државен енергетски гигант „Газпром“ во саботата соопшти дека ќе ја запре испораката на гас за Молдавија почнувајќи од 1. јануари, повикувајќи се на наводниот неплатен долг на оваа држава кон руската компанија.
Газпром соопшти дека го задржува правото да преземе дополнителни дејствија, вклучително и раскинување на договорот со Молдовагаз, главниот оператор на гас во Молдавија, во кој руската компанија поседува мнозински удел. Престанокот на гас ќе го запре снабдувањето на електраната Кучиурган, најголемата во земјата, која се наоѓа во сепаратистичкиот проруски регион Придњестровје.
Ројтерс објави дека прекините на снабдувањето со гас во Приднестровје започнале во неделата, фокусирајќи се на државните институции на границата со Молдавија. Целиот гас што Молдавија – и Придњестровје – го добиваат од Русија поминува преку рутата на Украина.
Властите на Молдавија ја обвинија Русија дека ги користи нејзините енергетски ресурси како оружје и покрај постојаните изјави на Зеленски дека Украина е против продолжување на договорот со Гаспром.
Гаспром ја снабдува централата Кучиурган со гас, која произведува електрична енергија што напојува значителен дел од територијата на Молдавија. Централата беше приватизирана во 2004 година од претставници на Придњестровје, а подоцна беше продадена на руска државна компанија. Молдавија, која има централна влада наклонета кон Запад и постојано се жалеше на руското мешање, не ја признава приватизацијата.
Газпром соопшти дека Молдавија должи близу 709 милиони долари за досегашните испораки на гас, бројка што жестоко ја оспорува владата во главниот град Кишињев.
Молдавскиот премиер Дорин Ресеан во саботата го осуди потегот, велејќи дека неговата влада не го признава долгот наведен од Гаспром, кој е „невалиден со меѓународна ревизија“. Молдавија тврди, повикувајќи се на наодите на британските и норвешките ревизорски фирми, дека нејзиниот долг изнесува близу 8,6 милиони долари, мал дел од оној што го тврди Гаспром.
Русија во моментов извезува околу 2 милијарди кубни метри природен гас во Придњестровје, каде гасот се користи за производство на електрична енергија што потоа се пренесува во Молдавија. Молдавија се обидува да го одбрани руското влијание во отцепениот регион Придњестровје, тесен појас на земја помеѓу реката Днестар и украинската граница, што не е призната од меѓународната заедница.
Но, од 2022 година, Придњестровје и централната влада на Молдавија се договорија целиот природен гас што го испраќа рускиот гигант Гаспром во Молдавија да тече во Приднестровје. По извештаите дека Украина нема да го обнови транзитниот договор со Гаспром, молдавските власти разговараа за алтернативни рути за снабдување со Гаспром, кој се согласи да ги разгледа, но само откако ќе се исплати неподмирениот долг од 700 милиони долари.
