Аналитика
Руските корисници на Твитер забележале нешто чудно кога се обиделе да пристапат до услугата на 4 март: не можеле. Претходните шест дена, секој што се обидуваше да пристапи до Твитер од Русија, ја гледаше својата брзина на интернет бавно до ползи, без разлика колку брзо се поврзуваше. Потоа дојде затемнувањето.
Твитер офлајн покажа колку сериозно руската држава ја сфати улогата на социјалните медиуми во засилувањето на несогласувањето за инвазијата на земјата на Украина. И го покажа напредокот на Русија во создавањето на „расцепен интернет“, потег што ефикасно ќе ја одвои земјата од останатата светска интернет инфраструктура. Ваквиот потег ќе ѝ овозможи на Русија построго да ги контролира разговорите и да го ублажува несогласувањето – а тоа од ден на ден е сѐ поблиску.
РУСИЈА ПО СТАПКИТЕ НА КИНА
Златниот стандард на градините со дигитални ѕидови е Кина, која успеа да се одвои од остатокот од дигиталниот свет со голем успех – иако луѓето сè уште го наоѓаат својот пат околу Големиот заштитен ѕид. „Мислам дека тие би се стремеле да ја имитираат Кина“, вели за Русија Даг Мадори од Кентик, компанија за мониторинг на интернет со седиште во Сан Франциско. „Но, не беше лесно за Кинезите“.
Кина задолжи огромен број технолошки експерти да ја создадат својата верзија на интернет, а таа потроши огромни суми пари. До 2001 година, процени Меѓународниот центар за човекови права и демократски развој, Кина секоја година троши 20 милијарди долари на цензурачка телекомуникациска опрема. Познатиот Голем заштитен ѕид е токму тоа: заштитен ѕид што го проверува секој дел од сообраќајот што влегува во кинескиот сајбер-простор и го проверува со блок листа. Најголемиот дел од интернет сообраќајот во Кина минува низ три точки на задушување, кои блокираат каква било непријатна содржина.
Копирањето на кинескиот пристап во Русија е нешто што Медори верува дека може да биде надвор од дофатот на рускиот претседател Владимир Путин. „Мислам дека Русија не инвестирала таков вид на енергија во инженерски ресурси за да ја реплицира“, вели Медори. „Има неколку земји кои би сакале да го имаат она што го има Кина, но едноставно не можат. Тие немаат луѓе да го направат тоа. Има начини да се оди пред Русија да стане како Кина“.
Дури и ако Русија имаше луѓе, вметнувањето бариери во релативно отворената интернет инфраструктура изградена со децении е далеку од едноставно. Контролирањето на интернетот на една земја бара две главни компоненти: одвојување од остатокот од светот и намалување на пристапот одвнатре. „Има многу работи што се случуваат на двете страни на книгата“, вели Медори. Но, и двете се потешки за Русија отколку Кина, бидејќи таа тргнува од релативно отворен интернет, по долгогодишен ангажман со Западот. Кина, напротив, е затворена речиси откако првите луѓе се најавија на интернет, по наредбата од февруари 1996 година со која државата ѝ дава апсолутна контрола врз нејзиниот дизајн и воспоставува забрана за „поттикнување за соборување на владата или социјалистичкиот систем“ – што значи дека бил изолиран по дизајн.
Рускиот интернет регулатор, Роскомнадзор, може со закон да бара од руските даватели на интернет услуги да ја блокираат содржината или да не ги исполнуваат барањата за сообраќај. Тие можат да го пренасочат интернет сообраќајот подалеку од страниците за кои Роскомнадзор смета дека се несоодветни за секојдневните Руси, во суштина отсекувајќи го секој поединечен прелистувач од остатокот од светот. Сепак, Русија има повеќе од 3.000 интернет провајдери, кои спроведуваат диктати со различна брзина. „Секој е оставен сами на себе да сфати како да се усогласи со владината наредба за блокирање на Би-Би-Си или нешто слично“, вели Медори. Секој интернет провајдер користи и различни методи за да се обиде да го блокира пристапот до веб-страниците за кои рускиот медиумски регулатор вели дека се забранети, со различно ниво на успех. „Во зависност од техниката што ја прифаќаат, заобиколувањето на блокот може да биде полесно или потешко“, вели Марија Ксину, со непрофитната непрофитна цензура на интернет, Отворена опсерваторија за мрежни интерференции (OONI).
Најчесто, руските интернет провајдери ги ресетираат корисничките врски додека се обидуваат да пристапат до веб-локациите, оставајќи ги заробени во фрустрирачка јамка од неисполнети барања. Тоа се случува со ефективно киднапирање на барање од веб-прелистувач за пристап до веб-локација. „Со ресетирање на вашата врска, тие ве спречуваат да се поврзете на наменетата веб-страница или услуга“, вели Ксину. Постојат и други техники за блокирање што ги користи Русија. Еден ги запира TLS врските, криптографскиот механизам кој управува со повеќето интернет конекции, што пак го блокира пристапот до одредени веб-локации. Друг метод вклучува доставување блок известувања до корисниците кои се обидуваат да пристапат до веб-локација со манипулирање со системот за имиња на домени (DNS), кој во суштина е телефонскиот именик на Интернет. Ако прелистувачот не може да пристапи до овој именик, не може да вчита веб-локација.
ПРВИТЕ ЧЕКОРИ КОН ОСАМОСТОЈУВАЊЕ
Системот може да работи, но има свои недостатоци. „Кога цензурата е толку децентрализирана, тоа значи дека на крајот е помалку ефикасна отколку кога би била спроведена на централизиран начин“, вели Ксину. Русија направи некои чекори во обидот да го поправи тоа, но во поновата историја се бореше да имплементира блокови или барови на национално ниво на веб-локации кои се сметаат за несолени. Тоа е поради начинот на кој функционира руската интернет инфраструктура.
„Рускиот интернет екосистем е лошо вграден во глобалниот“, вели Алена Епифанова, научен соработник во Германскиот совет за надворешни односи, непрофитна организација за надворешна политика, која ја проучувала руската интернет цензура и инфраструктура. „Гледаме многу странски компании вклучени во управувањето со нивната инфраструктура, од телекомуникациите до мрежите за испорака на податоци. Тоа ја вклучува и Нокиа, чиј хардвер наводно го напојува СОРМ (Система оперативно-разыскных мероприятий) што претставува законски интерфејси за следење на телекомуникациите и телефонските мрежи кои работат во Русија.
Наизглед свесна за ова, Русија постигна одреден напредок во отплеткувањето од глобалната интернет инфраструктура – акција што ќе и овозможи да изврши поцелосна контрола врз протокот на информации. „Целата работа е околу контролата на информациите“, вели Епифанова. „Тие се плашат од информации“.
За да избегне ширење на штетни информации, Русија се обидува да развие сопствени суверени технолошки способности. Во 2015 година, стратегијата за национална безбедност на Русија донесе одредби за она што се сметаше за „рационална замена на увозот“ – или префрлање на ИТ хардвер од странство за домашни алтернативи. Овој потег беше дизајниран да помогне во ублажувањето на ефектот на санкциите, што доведе до тоа провајдерот на интернет инфраструктура, Когент Комјуникејшнс, да се повлече од Русија пред еден месец.
Националистичката политика служеше и за друга цел: да ѝ се предаде на Русија поголема моќ над компаниите кои напојуваат и обезбедуваат пристап до интернет во нејзините граници. Тоа не функционираше целосно: Русија сè уште се потпира на меѓународни компании за напојување на големи делови од нејзиниот интернет, иако релативно добро се справи со заминувањето на Когент. Едноставно го пренесе сообраќајот на други интернет столбови, кои се справија со прекинот.
Но, протекционистичкиот столб од 2015 година не е единствениот чекор што Русија го направи кон изолација на својот интернет. Во мај 2019 година, Путин го објави RuNet, суверен интернет исклучен од остатокот од светот, како дел од домашниот закон за интернет кој стапи на сила во ноември 2019 година мрежи, овозможувајќи и на руската држава да следи што се зборува на интернет. Друга им дава овластувања на властите да ја централизираат контролата на интернетот, додека третата создава национален DNS систем што би значело дека Русија може да се погрижи никој во нејзините граници да не може лесно да пристапи до забранетите веб-страници. Националниот DNS систем одржува локализирана копија на глобалниот интернет во Русија, слична на системот во стилот на интранет што го одржуваат Кина и во помала мера Иран со својата Национална информативна мрежа. До 24 декември 2019 година, Русија тврдеше дека успешно го тестирала одвојувањето од глобалниот интернет, без потреба да биде поврзана со остатокот од светот преку 10-те познати јавни места за размена на интернет во Русија – иако ефективноста и легитимноста на тестовите се оспорени. „Целиот опсег на имплементацијата е непознат“, вели Епифанова – што веројатно ѝ се допаѓа на Русија.
ТВИТЕР ПРВ НА УДАР
Но, постојат знаци дека Русија напредува, дури и ако за официјалните лица тоа останува фрустрирачки бавно. Уште во март 2021 година, Роскомнадзор објави дека го запира пристапот до Твитер во Русија бидејќи тврдеше дека е хостирана содржина што поттикнува употреба на дрога, сексуализација на деца и самоубиство. На изненадување на многу луѓе, тоа функционираше. Наместо интернет провајдерите да спроведуваат ад хок мерки за блокирање на Твитер, беше имплементиран нов метод наречен ТСПУ („техничко решение за контрамерки за закани“). Методот ТСПУ – колку што можат да кажат меѓународните набљудувачи – користи кутии за инспекција на длабоки пакети, кои го следат сообраќајот на интернет за релевантни URL-адреси кои се на блок листа, а потоа ги запираат сите пакети што ги содржат тие барања за да не бидат исполнети. Во едноставни термини, ако сакате да посетите веб-страница што Русија не ја сака, едноставно не можете да се поврзете со неа.
Имаше само еден проблем со задушувањето на Твитер во март 2021 година: не беше правилно кодиран. Освен што ги собираше сите барања до Твитер и неговите поврзани страници во својата влечна мрежа, исто така го запре пристапот до која било локација што содржи „t.co“ (скратена URL-адреса што ја користи Twitter) каде било во URL-то, што значи reddit.com и microsoft. com исто така беа фатени од забраната. „На крајот го измешаа правилото и го загушија секаков вид сообраќај“, вели Медори. „Инженерите ширум светот би можеле да сочувствуваат. Тоа беше некако смешна приказна“.
Оттогаш работите еволуирале. Неодамнешниот обид за гаснење на пристапот до Твитер, идентификуван од ООНИ дека се случува помеѓу 26 февруари и 4 март, беше поуспешен и оттогаш Твитер е офлајн во Русија. Ваквите успеси покажуваат дека Русија можеби се насочува кон својата посакувана мрежа.
„Дефинитивно е доста алармантно“, вели Ксину. „Генерално, цензурата отсекогаш била многу децентрализирана, додека централизираното задушување на услугата е забележано само во текот на минатата година во земјата“. Ваквиот потег сугерира дека Русија би можела да се движи кон централизиран пристап во кинески стил кон онлајн цензурата. „Тоа би значело дека спроведувањето на цензурата ќе биде многу поцелосно и многу поефикасно“, вели Ксину. Таквиот систем, додава таа, би им отежнал на Русите да ги заобиколат сите блокови. Додавањето на четврта земја, надвор од Кина, Северна Кореја и Иран на списокот на оние кои строго го контролираат онлајн светот, исто така, би имало потенцијално погубен ефект – и ќе ги охрабри другите нации да се обидат со слични мерки.
