Аналитика
Зголемени трошоци за електрична енергија имале сите сто компании опфатени со анкетата на Стопанската комора на Македонија, кои се од различни индустрии, а вработуваат десетици илјади лица. Но, оние од металуршкиот сектор забележале најголем раст на трошоците – 470 проценти, во угостителството и туризмот од 80 до 340, во хемискиот над 250, а од земјоделско-прехранбениот сектор повеќе од 100 насто. Само во кожарската индустрија трошоците се зголемиле до 25 проценти. Причина за тоа е просечната цена на електричната енергија која била повисока од 180 евра за мегават час.
Паралелно со тоа, компаниите имале намален обем на работа, а повремено и прекини на активностите поради недостигот од електрична енергија, што негативно се одразило и врз нивната конкуренстност на другите пазари. Сознанијата кои произлегле од анкетата, како и предлог мерките за надминување на енергетската криза ги презентираше Бранко Азески, претседателот на СКСМ на седница на Управниот одбор на Комората.
Прстот е вперен во државата, која не реагираше правовремено за да им помогне на компаниите. Пропустите ги платија компаниите, и тоа скапо, пред се поради тоа што добар дел од предлозите и решенијата кои произлегоа од бизнис секторот, власта не ги зеде предвид во справувањето со кризата. И, не сноси никаква одговорност, на што реагираше Азески.
„Се направија големи пропусти, а македонските компании претрпеа големи штети. Поради тоа сега нудиме мерки и решенија за надминување на енергетската криза за да не се доведеме во иста ситуација како лани, кога чекавме државата да преземе нешто, но таа ништо не презема. Постојано ни доаѓаат компаниите и не критикуваат како не успеавме да набавиме струја. Еднаш се изгоревме, а втор пат нема да дозволиме да ни се повторат грешките од лани“, нагласи тој. Воедно, смета дека треба навреме да се реагира, уште сега да се донесат решенија, а не да се чека, па мерки да се носат пред грејната сезона.
Одговорност се бара и од Регулаторната комисија за енергетика, од каде што трговците со струја добија лиценци, а ги оставија на цедило компаниите во екот на најголемата енергетска криза и еднострано им ги прекинаа договорите. Во таква состојба компаниите беа принудени да се снаоѓаат на отворениот пазар и да плаќаат огромни цени за мегават-час.
„Си формираа фирми за пет илјади евра, склучија договори, па преку ноќ ги откажаа. Ова мора да престане. Компаниите беа изиграни, струја се влечеше од ЕНЦОЕ, па целиот цех повторно го плативме ние. Правната држава ќе профункционира некогаш и ќе тужиме, оти два пати бевме насамарени“, реагира Азески.
Освен тоа, РКЕ треба да ја намали и маржата што се наплаќа за пренос на електрична енергија, од причина што е пресметана во моментот кога цената на струјата беше од 400 до 500 евра за мегават час, па не соодветствува на сегашните стабилизирани цени на берзата, кои се движат од 120 до 150 евра за мегават час.
Комората ги демантира и тврдењата на Владата дека 98 отсто од фирмите биле поддржани. Велат, голем дел од компаниите не добиле никаква поддршка и биле оставени сами да се справуваат со енергетската криза.
Од Македонската енергетска асоцијација – МЕА предложија решенија за да се спречи и да не се случи нова енергетска криза: да не се пуштаат сите производствени капацитети одеднаш, односно да се пуштаат и гасат по потреба; фотоволтаиците да се комбинираат со другите обновливи извори на енергија; потребни се реверзибилни електрани за да може електричната енергија да се откупи кога цената ќе биде ниска и да се пушти кога цената ќе биде висока; вложување во батериски системи за да се складира вишокот електрична енергија; потребна е енергетска стратегија и да се утврди колку фотоволтаици може да издржи системот.
„Во текот на денот цената на струјата варира 400 проценти, што е резултат на енергетската транзиција. На светските берзи цената на електричната енергија не е врзана со време, така некогаш е нула, а некогаш 300 евра. Тоа е резултат на непланирано градење на обновливи извори на енергија. Фотоволтаиците се спас за сопственото производство, односно за компаниите, но може да направат проблем на државата“, посочи Кочо Анѓушев, претседател на МЕА.
Според него, сменети се околностите и веќе не е најевтино домашното производство на електрична енергија. Затоа, потребно е да се направи спецификација на трошоците на енергетскиот сектор за производство на електрична енергија и согласно економската логика да се утврди дели е поевтино да се произведува струја или да се набави од увоз.
Исто така, препорача државата да ја почитува Стратегијата за енергетика и да го сертифицира Министерството за економија за да може да издава зелени сертификати. А, сите државни компании да мора да набавуваат електрична енергија преку берзата што во мај ќе ја стартува МЕМО, а таму струја да набавува и универзалниот снабдувач ЕВН Хоум. Само на тој начин, како што истакна, берзата ќе биде ликвидна.
Стопанствениците побараа Владата да им овозможи на компаниите кои немаат обновливи извори на енергија да инвестираат во батериски системи, за да можат да купуваат струја кога е со пониска цена, а да ја продаваат кога ќе биде повисока.
