ПРОИЗВОДСТВОТО НА ЖИТО ВО УКРАИНА ПОД ЗНАК ПРАШАЛНИК, светот пред глобална криза за леб

Руската инвазија на Украина им се заканува на милиони ситни никулци кои треба да излезат од стебленцата на заспаната зимска пченица во наредните недели. Ако земјоделците не можат да ги прихранат тие култури наскоро, многу помалку пченица ќе изникне, што ќе ја загрози националната жетва на пченица од која зависат милиони во светот во развој.

Напролет, пред да изникне житото, земјоделците обично шират ѓубриво што ги поттикнува никулците да растат. Секое стебленце може да има три или четири изданоци, зголемувајќи го приносот по стебленце на пченица експоненцијално. Но, украинските земјоделци – кои произведоа рекордни приноси на жито минатата година – велат дека сега им недостасуваат ѓубрива, како и пестициди и хербициди. И дури и да имаат доволно од тие материјали, не можат да добијат доволно гориво за да ја напојуваат нивната опрема, додаваат тие.

Ќе има ли жито од украинските ниви?

Елена Нероба, менаџер за развој на бизнис со седиште во Киев во брокерската куќа за жито Maxigrain, за сторијата на Ројтерс предвидува дека приносите на зимската пченица во Украина би можеле да паднат за 15% во споредба со последните години, доколку сега не се применуваат ѓубрива. Некои земјоделци предупредуваат дека ситуацијата може да биде многу полоша.

Некои украински земјоделци изјавија за Ројтерс дека нивните приноси на пченица може да се намалат на половина, а можеби и за повеќе, што има импликации многу подалеку од Украина. Земјите како Либан, Египет, Јемен и други почнаа да се потпираат на украинската пченица во последниве години. Војната веќе предизвика вртоглаво покачување на цените на пченицата – порасна за 50% во последниот месец.

Украинската земјоделска криза доаѓа бидејќи цените на храната ширум светот веќе растат со месеци поради проблемите со глобалниот синџир на снабдување кои се припишуваат на пандемијата Ковид-19. Светските цени на храната достигнаа рекордно високо ниво во февруари и се зголемија за над 24 отсто за една година, објави агенцијата за храна на ОН минатата недела. Министрите за земјоделство од седумте најголеми напредни економии во светот треба денес да разговараат за влијанието на руската инвазија врз глобалната безбедност на храната и како најдобро да се стабилизираат пазарите на храна.

Житниците на Украина и Русија ги хранат неразвиените земји

Украина и Русија се главни извозници на пченица, заедно со околу една третина од светскиот извоз, кој речиси целиот минува низ Црното Море. Свејн Торе Холсетер, претседател на норвешката Јара Интернационал, најголемиот светски производител на ѓубрива базирани на азот, вели дека е загрижен дека десетици милиони луѓе ќе претрпат недостиг на храна поради земјоделската криза во Украина. „За мене, веќе не е прашање дали ќе преминеме во глобална криза со храна“, рече тој, „туку колку голема ќе биде кризата“.

Украинските власти велат дека сè уште се надеваат дека земјата ќе има релативно успешна година. Голем дел од таа надеж почива кај земјоделците во западниот дел на земјата, кои, засега, остануваат оддалечени од пукањето. Но, официјалните лица преземаат мерки за заштита на домашните залихи за да се осигураат дека населението на Украина се храни – што претставува уште еден можен удар за извозните пратки. Министерот за земјоделство Роман Лешченко во вторникот рече дека земјата забранува извоз на различни основни производи, вклучително и пченица.

Извозот на жито е камен-темелник на економијата на Украина. Во следните недели, земјоделците треба да почнат да садат и други култури, како што се пченка и сончоглед, но тие се борат да ги добијат потребните семиња, рече Дикун Андриј, претседател на Украинскиот земјоделски совет, кој претставува околу 1.000 земјоделци кои обработуваат пет милиони хектари.

Андри предупреди дека горивото е критичниот проблем сега. Освен ако земјоделците не можат да набават дизел за да ја работат нивната опрема, пролетните земјоделски работи ќе бидат невозможни, а овогодинешните жетви осудени на пропаст. „Фармерите се очајни“, рече тој. „Постои голем ризик да немаме доволно храна за да ги нахраниме нашите луѓе.

Нероба од Maxigrain вели дека земјоделците се соочуваат со недостиг на гориво бидејќи воените потреби имаат приоритет. Украинскиот фармер Олександр Чумак рече дека малку се работи на неговите ниви, на околу 200 километри северно од пристаништето на Црното Море Одеса. Тој одгледува 3.000 хектари со пченица, пченка, сончоглед и семе од репка. Дури и да има доволно гориво за да ја однесе својата опрема на полињата, тој рече дека нема доволно ѓубрива за сите негови култури и нема хербициди.

Од канал црпат нафта за тракторите

„Обично имаме приноси од шест до седум тони пченица по хектар. Оваа година мислам дека ако добиеме три тони по хектар, ќе биде многу добро“, рече Чумак. Тој додаде дека и понатаму се надева дека украинските земјоделци ќе најдат начин да одгледуваат доволно храна за да ги прехранат своите сонародници, но не очекува многу да се извезува. Во северниот дел на Украина, вели дека негови пријатели црпат гориво истурено во канал кој бил наполнет со дизел откако рускиот напад на воз истури гориво од неколку цистерни. Други пријатели, во окупираните области во близина на Керсон, бараат дизел од заседани и напуштени руски конвои танкери, раскажува Чумак.

Во моментов, тој поминува голем дел од своето време подготвувајќи се за руски напад. „Живеам во Одеса. Секој ден гледам како ракети летаат над мојата куќа“.

Голем дел од жетвата на Украина требаше да се извезе во Северна Африка, Блискиот Исток и Левантот. Според Светската програма за храна на Обединетите нации (WFP), Украина го снабдува Либан со повеќе од половина од увезената пченица, Тунис увезува 42 отсто и Јемен речиси една четвртина. Украина порасна и стана најголемиот снабдувач на храна на WFP.

За некои земји, зголемувањето на цените може да ги загрози владите, како и потрошувачите поради државните субвенции за храна. Египет, кој стана сè позависен од украинската и руската пченица во изминатата деценија, во голема мера го субвенционира лебот за своето население. Како што расте цената на пченицата, така ќе се врши притисок врз владата да ги зголеми цените на лебот, рече Сикандра Курди, научен соработник од Дубаи во Меѓународниот институт за истражување на политиката за храна.

Програмата за субвенционирање на храна во земјата моментално ја чини владата околу 5,5 милијарди долари годишно. Во моментов, речиси две третини од населението може да купи по пет векни кружен леб дневно за 50 центи месечно. И другите сиромашни со слични субвенции ќе се борат со зголемувањето на цените на пченицата. Во 2019 година, протестите поради зголемувањето на цената на лебот во Судан придонесоа за соборување на шефот на државата, Омар ал-Башир.