Аналитика
Вселенскиот телескоп Џејмс Веб продолжува да ја разоткрива убавината и мистеријата на космосот откако ги испорача своите први снимки во јули минатата година – но мисијата за поставување на следниот голем вселенски телескоп веќе е во тек. Вселенскиот телескоп Ненси Грејс Роман ќе биде следниот голем вселенски телескоп што ќе биде лансиран по распоредувањето на најновиот телескоп на НАСА, кој и самиот беше наследник на сè уште активниот телескоп Хабл.
Ненси Грејс Роман (1925-2018) била првиот главен астроном на НАСА, а позната е како „мајката на Хабл“. Во време кога жените беа обесхрабрени да студираат математика и наука, Роман стана истражувачки астроном и беше клучен научник во создавањето на вселенскиот телескоп Хабл на НАСА од идеја во реалност и воспоставувањето на програмата на НАСА за вселенски астрономски опсерватории.
Лансирањето на вселенскиот телескоп Ненси Роман ќе воведе „нова доба за астрономијата“, изјави за Euronews Next еден од научниците на Европската вселенска агенција (ESA) кој работи на проектот; ќе собере повеќе податоци од која било друга мисија на НАСА лансирана претходно и ќе се обиде да одговори на некои од најголемите прашања во астрофизиката.
Закажано за лансирање најдоцна до 2027 година, ќе може да сними „попанорамски поглед на универзумот и да овозможи повеќе статистички студии“, објасни Марко Сириани, менаџер за развој на научни операции на ЕСА кој работи на проектот со НАСА.
Додека е мисија предводена од НАСА, ЕСА придонесува дел од технологијата и експертизата во мисијата, во замена за пристап до невидениот број на податоци што ќе ги испорача.
Еве поглед на што да очекуваме од следниот голем вселенски телескоп на НАСА.
КАКО РОМАН ЌЕ СЕ РАЗЛИКУВА ОД ХАБЛ И ЏЕМС ВЕБ
Додека телескопите Хабл и Веб се исклучително добри во зумирањето за да добијат детален преглед на мали делови од небото, Роман ќе има многу пошироко видно поле. Ќе може да создава инфрацрвени слики кои се 200 пати поголеми од Хабл, а истовремено да го обезбедува истото богато ниво на детали со огледалото со дијаметар од 2,4 метри со слична големина.
Така, иако ќе може да произведе „прекрасни“ слики, на кои се навикнавме од Хабл и Веб, тој главно „ќе биде телескоп посветен за истражувања“, рече Сиријани.
„За да ја бараме ѕвездената популација во блиската галаксија, која е многу голема за видното поле на Хабл, мораме да спојуваме и да направиме мозаици од многу различни кадри. Со Роман, можеме да ја фотографираме целосната галаксија во еден истрел“, вели тој.
На пример, неодамнешниот „мозаик“ на нашата соседна галаксија Андромеда беше составен заедно со 400 индивидуални слики направени од Хабл. Роман ќе може да ја наслика истата огромна слика со исто ниво на детали со само две слики. А овие многу поголеми слики значат ќе има невиден број на податоци собрани.
„Само да ви дадам идеја, за 30 години од работењето на Хабл собравме околу 170 терабајти податоци“, објасни Сиријани. „За Веб очекуваме за пет години да има 1.000 терабајти.
На крајот, ќе собере податоци за милијарди галаксии за да создаде „3Д модел на универзумот“.
ОДГОВОРИ НА КОСМИЧКИТЕ МИСТЕРИИ
Со овој панорамски поглед на универзумот, НАСА и нејзините партнери се надеваат да одговорат на некои од најголемите прашања со кои се соочува астрофизиката.
Една од целите е да се тестира теоријата на општата релативност на Алберт Ајнштајн, која е добро тестирана во однос на скалата на нашиот Сончев систем на пример, но помалку на поголемите космолошки размери.
Видливата материја во универзумот треба, според теоријата, да го забави ширењето на универзумот, така што научниците ја припишуваат брзината на ширење на универзумот на мистериозната компонента – темната енергија – за која веруваат дека сочинува приближно 68 проценти од универзумот.
Роман ќе ни даде податоци кои можат точно да ја измерат позицијата и растојанието на милиони галаксии и ќе ни помогнат да ја разбереме стапката на ширење на универзумот во различни области.
На крајот на краиштата, резултатите ќе ни кажат дали на теоријата за гравитација на Ајнштајн и е потребна модификација.
ПОПИС НА ЕГЗОПЛАНЕТИ
Друга од главните цели на Роман е да забележи илјадници нови егзопланети во нашата галаксија, користејќи техника наречена гравитациско микролеќи.
„Ако две ѕвезди се во израмнети позиции една со друга, онаа напред ќе ја искриви и ќе ја зголеми светлината на ѕвездата позади. И ако ѕвездата во преден план има планета, ќе го видиме влијанието на таа планета врз светлината на ѕвездата зад тоа“, рече Сиријани.
Со оглед на тоа што Роман ќе брои милијарди ѕвезди, ќе обезбеди „многу добар попис за тоа колку ѕвезди ќе имаат егзопланети“, додаде тој.
Не само што ќе забележи нови егзопланети, туку и Роман ќе носи втор главен инструмент – наречен коронаграф – кој има за цел да слика егзопланети кои се блиску до нивната матична ѕвезда. „Ова е многу тешка техника бидејќи ѕвездената светлина треба да се потисне – таа е посилна од објектите што сакате да ги проучувате, блиската планета“, рече Сиријани.
Коронаграфот на Роман ќе се обиде директно да фати големи планети слични на Јупитер, спроведувајќи корекции во живо за да го подобри квалитетот на сликата.
Тоа ќе биде инструмент за демонстрација и ако се покаже дека функционира, ќе ја формира основната линија за технологијата што ќе се користи на идните вселенски опсерватории кои ќе се обидат директно да сликаат планети слични на Земјата во зоната на живеење на нивната матична ѕвезда.
ЕСА И РОМАН
ЕСА, Европската Вселенска Агенција придонесува со три клучни делови од технологијата во мисијата за воспоставување на телескопот Роман, во замена за пристап до податоците и “место на масата“ за време на мисијата. Вселенската агенција ќе обезбеди „ѕвезден тракер“, мали телескопи во леталото кои постојано ја одредуваат неговата позиција на небото следејќи ги ѕвездите. Потоа ќе обезбеди батерии кои ќе му помогнат на вселенското летало пред да бидат распоредени неговите соларни панели. И, конечно, ќе обезбеди и детектори за коронаграфот на одборот.
Понатаму, сопствената мисија на ЕСА да го измери ширењето на универзумот и да открие повеќе за темната енергија започнува ова лето. Вселенскиот телескоп Евклид ќе ги собере информациите кои потоа ќе бидат комплементарни со податоците собрани од Роман. Како и придонесот на ЕСА за Роман, НАСА дава мал придонес и во мисијата Евклид.
