Аналитика
Костарика, земја-еколошки рај, во кој е забрането ископувањето на отворен коп, стана лидер во екстракцијата на тешки метали како што е литиумот,не од Земјата, туку старите батерии. Фабриката за рециклирање Fortech, која беше отворена пред речиси три децении во Картаго, на околу 27 километри од главниот град Сан Хозе, нејзиниот персонал ја нарекува „урбан рудник“.
Во последните шест години, таа се фокусираше на екстракција на литиум содржан во батериите на полнење што се користат во сè, од мобилни телефони и лаптопи до електрични автомобили и соларни панели.
Секоја година се фрлаат милиони батерии. Додека куќиштата на батериите се распаѓаат околу 100 години, често токсичните тешки метали внатре никогаш не се распаѓаат.
За Фортек, ова претставува пословичен рудник за злато, а за нашата планета, можеби чамец за спасување.
„Сега знаеме дека отпадот не постои. Знаеме дека тоа е ресурс што може повторно да се користи“, изјави за AFP управниот директор на Fortech, Гилермо Переира.
„Важно е да се скршат парадигмите“, додаде 54-годишникот, кој со синот Франциско (25) создал нов метод за вадење метали од искористени батерии.
„На светот му треба циркуларна економија“ која рециклира скапоцени примарни материјали наместо да набавува нови, рече Переира.
За разлика од литиумот кој се ископува на друго место во услови често штетни за животната средина, работниците и локалното население, металите на Фортех се земаат од 1.500 тони користени батерии што се фрлаат секоја година само во Костарика, според неговиот син, проект-менаџер на компанијата.
Тие се собираат во трговски центри, продавници за електроника или продажни места за електрични возила.
Литиумот, наречен „бело злато“ или „нафта на 21 век“, забележа експлозија на неговата цена на глобалниот пазар од 5.700 долари за тон во ноември 2020 година на 60.500 долари во септември 2022 година поради електричните автомобили кои ги заменија нивните загадувачки гасови.
Но, погоните за производство на литиум трошат милиони литри вода и можат да бидат штетни за животната средина.
Добивањето литиум од рециклирање батерии исфрла само четвртина од CO2 што ја затоплува планетата што доаѓа со неговото ископување, според хемичарот на Fortech, Хенри Прадо.
Рециклирањето, исто така, ја спасува планетата од загадувањето на животната средина предизвикано од „вообичаениот метод на отстранување“ на литиумските батерии, што честопати е едноставно да се исфрлат, додаде тој.
Според Американското хемиско здружение, се смета дека само пет проценти од литиум-јонските батерии во светот се рециклираат.
Во Fortech, собраните потрошени батерии се ставаат на подвижна лента што ги внесува во дробилката.
Отпадот извлечен на овој начин потоа се трансформира во мешавина од кобалт, никел, манган и литиум позната како „црна маса“.
Овие метали сочинуваат околу 57 проценти од секоја батерија – остатокот е бакар, алуминиум, пластика и железо, од кои сите може да се рециклираат.
„Фортек“ нема технологија за дополнително одвојување на поединечните метали во „црната маса“, кои наместо тоа ги продава на фабриките во Европа за да го завршат процесот и да произведуваат нови батерии.
Според германската агенција за развој GIZ, Fortech ја претвори Костарика во „пионер во Латинска Америка во валоризацијата на искористените литиумски батерии“.
