„Нема иднина“: Либан во тешка економска криза и безизлез

Невработен и неспособен да го издржува своето четиричлено семејство, Хусеин Хамадех (51), сега ги поминува деновите обидувајќи се да најде помош за да ја преброди долготрајната економска криза за која некои Либанци стравуваат дека станала нова норма. Хамаде ја изгубил својата стабилна работа во столарија и развил болест која бара скапи лекови.

Порано ловел риба и го продавал својот улов за дополнителен приход, но рече дека потенцијалните купувачи во неговата колиба на брегот покрај аеродромот во Бејрут сега не можат да си дозволат риба или не ја купуваат бидејќи прекините на струја значи дека не можат да се потпрат на ладилникот.

Како и многу Либанци, семејството на Хамаде се на работ на лишување, но никогаш не паѓа од карпата, што доведува до исцрпувачки живот што предизвикува анксиозност, што го остава да се чувствува дезориентиран и неспособен да планира. „Песимистички гледам на иднината. Живеам ден за ден, нема иднина за мене“, рече Хамаде, додека неговите ќерки, на возраст од 9 и 13 години, учеа во сивата светлина што се филтрираше низ прозорецот во нивниот неосветлен дом со една спална соба.

Финансискиот систем на поранешната земја со среден приход се распадна во 2019 година, што доведе до валутен крах за кој Обединетите нации велат дека вовлекла четири од пет жители во сиромаштија.

Студијата на анкетарите Галуп објавена минатиот декември, покажа дека речиси три од четворица анкетирани во Либан доживувале стрес „поголем дел од денот“ во текот на претходниот ден – ново високо ниво во 16-те години што ги мери трендовите во земјата. Околу 63 отсто рекле дека доколку можат трајно би ја напуштиле земјата.

Помошта го одржува семејството на Хамаде во живот. Околу 200 долари доаѓаат од роднини, владина програма за социјална помош и добри соседи кои помагаат кога можат. Училишните трошоци на неговите деца главно се покриени од хуманитарна организација, а дел од неговите лекови се субвенционирани од државата.

„Денес ручавме, тоа значи дека завршивме. Утре ќе видиме. Порано планиравме месец или година или две… сега ја изгубивме таа способност“, рече тој.

НАЦИЈА НА ДОНАЦИИ

Кризата, според признанието на самите високи политичари, беше резултат на децениското расипано трошење и корупција што доведе до колапс на финансискиот систем, главниот заемодавец на државата. Економистите велат дека ќе се продлабочува се додека политичарите го одложуваат усвојувањето на реформите договорени со Меѓународниот Монетарен Фонд (ММФ) во април и потребни за отклучување на помош од милијарди долари.

Основните државни служби се распаднаа, субвенциите за речиси сите стоки се отстранети и десетици илјади Либанци ја напуштија земјата барајќи работа во странство во најголемиот емиграциски бран од Граѓанската војна 1975-1990 година.

Светската банка ја нарече кризата „намерна депресија“ оркестрирана од политичките и финансиските елити. Владата вели дека останува посветена на спроведувањето на реформите кои ќе го отворат патот за договор со ММФ. Сепак, притисокот на јавноста за реформи што го достигна врвот за време на протестите во 2019 година и по експлозијата на пристаништето во Бејрут во август 2020 година, во голема мера стивна, а партиите кои владеат со децении сè уште го имаат огромното мнозинство од местата на парламентарните избори во мај.

„Либанскиот народ ги прифаќа и се навикнува на сите економски, политички и безбедносни услови“, вели Мохамад Чамседин, специјалист за политика и истражување во консултантската компанија „Информациона интернешенел“ со седиште во Бејрут. Тој истакнува дека многу домаќинства се приспособиле на ситуацијата, живеејќи од помош и неколку стотици долари што нивните роднини кои работат во странство ги испраќаат дома секој месец. Додека Либан долго време се потпираше на дознаки, протокот се зголеми бидејќи околу 200.000 луѓе емигрираа од 2019 година, рече тој.

Во меѓувреме, основните државни функции се повеќе се поткрепуваат од меѓународни донатори кои се обидуваат да спречат целосен државен колапс. Само Светската програма за храна поддржува една третина од 6-милионското население на земјата со храна и парична помош; болниците, школувањето, па дури и платите на безбедносните служби се повеќе се финансираат од меѓународни донатори.

И економијата стана двостепен систем, поделен помеѓу оние со пристап до цврста валута, познати како „класа на свеж долар“, кои можат да си дозволат да јадат во ресторани или да ги испраќаат своите деца во елитни училишта, и оние кои заработуваат во локално валута и може да си дозволи малку повеќе од основните.

Хамадех вели дека гледањето полни ресторани во луксузните населби во Бејрут го исполнува со тага. „Тоа боли, нема да негирам. Но, се навикнавме на раната. Нашата кожа е навикната на тоа. Станавме со дебела кожа“.