Аналитика
Централните банки денес се соочуваат со многу предизвици за нивната независност, е ставот на Меѓународниот Монетарен фонд (ММФ) во пресрет на изборите во многу земји од светот. ММФ смета дека повиците за намалување на каматните стапки ќе се интензивираат во предизборниот период што претставува политичко мешање во работата на централните банки и побара од нив да одолеат на овие притисоци.
Во своето писмено обраќање, директорката на ММФ, Кристалина Георгиева потсети дека централните банки низ светот ефикасно управуваа низ пандемијата, ослободувајќи агресивно монетарно олеснување што помогна да се спречи глобален финансиски колапс и да се забрза закрепнувањето.
Како што фокусот се префрли на враќање на стабилноста на цените, централните банкари соодветно ја заострија монетарната политика – иако на различни временски рокови. Нивниот одговор помогна да се задржат очекувањата за инфлација закотвени во повеќето земји, дури и кога зголемувањата на цените достигнаа највисоки повеќедецениски нивоа.
Овие активности на централните банки ја спуштија инфлацијата на многу поуправливи нивоа и ги намалија ризиците од тешко приземјување. Иако битката сè уште не е завршена, нивниот успех досега во голема мера се должи на независноста и кредибилитетот што многу централни банки ги изградија во последните децении.
БОРБА СО ИНФЛАЦИЈАТА: ДА НЕ СЕ ПОВТОРАТ 70-ТЕ И 80-ТЕ
Неодамнешниот успех во намалувањето на инфлацијата е во остра контраст со економската нестабилност што преовладуваше во периодот на висока инфлација во 1970-тите, кога централните банки немаа јасни мандати да дадат приоритет на стабилноста на цените и да ја заштитат својата автономија. Како резултат на тоа, тие често биле притиснати од политичарите да ги намалат каматните стапки при висока инфлација, потсети Георгиева. Тоа довело милиони кои живеат со фиксни примања да доживеат огромен пад на реалните приходи и губење на заштедите. Успехот во намалувањето на инфлацијата дојде дури во средината на 1980-тите кога на централните банки им беше дадена политичка поддршка за агресивна борба против инфлацијата.
Директорката на ММФ потсети на студија на ММФ, која разгледува десетици централни банки од 2007 до 2021 година, покажува дека оние со силни оценки за независност биле поуспешни во држењето под контрола на инфлациските очекувања на луѓето, што помага да се одржи инфлацијата на ниско ниво. Независноста е критична и стана подоминантна меѓу земјите на секое ниво на приход.
Друга студија на ММФ, која следи 17 латиноамерикански централни банки во изминатите 100 години, испитува фактори кои вклучуваат: независност на одлучувањето, јасност на мандатот и дали тие би можеле да бидат принудени да и дадат заем на владата. Исто така, откри дека поголемата независност е поврзана со многу подобри резултати од инфлацијата.
Независноста на централната банка е важна за стабилноста на цените – а стабилноста на цените е важна за постојан долгорочен раст, подвлекува ММФ.
Силното владеење помага да се осигура дека монетарната политика е предвидлива и заснована на постигнување на задолжителни долгорочни цели, наместо на краткорочни политички придобивки. Започнува со јасен законодавен мандат кој ја поставува стабилноста на цените како главна цел.
Дури и ако вработувањето се стави на истиот пиедестал – како со двојниот мандат на Федералните резерви на САД – законодавците признаа дека стабилноста на цените ја помага макроекономската стабилност, што на крајот го поддржува вработувањето.
Силното владеење и независноста значат дека централните банкари треба да имаат контрола врз нивните буџети и персонал, а не да бидат предмет на лесно отпуштање врз основа на нивните политички ставови или активности преземени во рамките на законскиот мандат.
Во замена, тие мора да бидат одговорни и да бидат транспарентни.
Другите гранки на власта имаат јасни одговорности да им помогнат на централните банкари да ги постигнат своите задолжени цели и да се ориентираат кон опасностите напред. Ова ги вклучува не само законите кои прогласуваат независност, туку и следењето на словото и духот на таквите закони.
Донесувањето претпазливи фискални политики кои го одржуваат долгот одржлив помага да се намали ризикот од „фискална доминација“ – притисок врз централната банка да обезбеди евтино финансирање на владата, што на крајот ја поттикнува инфлацијата. Фискалната претпазливост, исто така, обезбедува повеќе буџетски простор за поддршка на економијата кога е потребно, зајакнувајќи ја економската стабилност.
Друга одговорност на владата која често се споделува со централните банки: одржување силен и добро регулиран финансиски систем.
ФИНАНСИСКА СТАБИЛНОСТ
Финансиската стабилност е од корист за целата економија и го намалува ризикот централната банка да не сака да ги зголеми каматните стапки поради страв да не предизвика финансиски колапс. Активностите за зајакнување на финансиските институции од глобалната финансиска криза, вклучително и на пазарите во развој, им овозможија на централните банки нагло да ги зголемат стапките без да го поткопаат финансискиот систем. Ова големо достигнување мора да се зачува.
Кога централните банки и владите ја играат секој својата улога, сведоци сме на подобра контрола на инфлацијата, подобри резултати во растот и вработеноста и помали ризици за финансиската стабилност. Поради ова, ММФ со апел – да ги зачуваме и зајакнеме централните банки за да победиме во борбата против инфлацијата денес и да ја поттикнеме економската стабилност и раст во годините што доаѓаат.
Ова ќе биде од корист за сите – пензионер кој живее со фиксен приход; малиот претприемач се обидува да го изгради својот бизнис; и секое општество кое би можело да се соочи со немири кога инфлацијата ќе излезе од контрола, напиша Георгиева на блогот на ММФ.
