Аналитика
Субвенциите за фосилни горива на светско ниво достигнале фантастични 7 трилиони американски долари во 2022 година, што е највисока вредност досега забележана, бидејќи земјите ширум светот брзаа да ги заштитат потрошувачите од зголемувањето на цените на енергијата предизвикани од војната во Украина, според новиот извештај. Според таа проценка, фосилните горива, на глобално ниво, имаа корист од рекордните субвенции кои излесуваа фантастични 13 милиони долари на минута во текот на 2022 година, според Меѓународниот монетарен фонд, и покрај тоа што токму тие се главната причина за климатската криза.
Во своето последно ажурирање за глобалните субвенции за фосилни горива објавено во четвртокот, Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) откри дека експлицитните субвенции, кои ја намалуваат цената на горивата за потрошувачите, се повеќе од двојно зголемени од претходната проценка, од 500 милијарди долари во 2020 година на 1,3 трилиони долари во 2022 година. Помалата наплата за нафтените деривати изнесува речиси половина од сите субвенции, проследено со јаглен (30%) и природниот гас (20%).
Анализата на ММФ покажа дека вкупните субвенции за нафта, гас и јаглен од 7 трилиони долари се еквивалентни на 7% од глобалниот БДП и речиси двојно повеќе од она што светот го троши за образование. Вкупната сума инвестирана во валканата индустрија за нафта, гас и јаглен изнесува повеќе од она што владите го потрошиле за образование и околу две третини од она што го потрошиле за здравството. Речиси половина од нив дојдоа од регионот на Источна Азија и Пацификот, при што Кина троши најмногу на горива, а потоа следат САД, Русија, Европската унија и Индија.
Експлицитните субвенции, кои ги намалуваат цените на горивата за потрошувачите, се удвоија во 2022 година, бидејќи земјите реагираа на повисоките цени на енергијата што произлегуваат од руската војна во Украина. Богатите домаќинства имаа многу поголема корист од овие отколку сиромашните, рече ММФ. Имплицитните субвенции, кои ги претставуваат „огромните“ трошоци за штетата предизвикана од фосилните горива преку климатските промени и загадувањето на воздухот, сочинуваат 80% од вкупниот број.
Најголемиот дел од глобалните субвенции за фосилни горива минатата година – околу 82% – дојдоа од имплицитни субвенции, кои се резултат на недоволно плаќање на владите за еколошките трошоци направени од согорувањето на фосилните горива.Земјите ветија постепено укинување на субвенциите со години за да се осигураат дека цената на фосилните горива ги одразува нивните вистински еколошки трошоци, но до денес постигнале малку.
Прекинувањето на субвенциите треба да биде централниот дел на климатските активности, рече ММФ, и ќе го стави светот на пат да го ограничи глобалното греење на под 2 Целзиусови степени, како и да спречи 1,6 милиони смртни случаи од загадување на воздухот годишно и да ги зголеми владините приходи за трилиони долари. Истражувачите признаа дека реформата на субвенциите е политички тешка, но рекоа дека внимателно дизајнираните политики што ги поддржуваат посиромашните домаќинства би можеле да функционираат, особено ако се меѓународно координирани.
Наодите на ММФ доаѓаат додека климатската криза предизвикува хаос низ целиот свет, од топлотни бранови, шумски пожари и поплави од Америка до Европа до Азија.
Намалувањето на субвенциите за фосилни горива „треба да биде централниот дел на напорите во следните неколку години за да се постигне пат со ограничување на глобалното затоплување под 2 степени Целзиусови“, рече Иан Пари од ММФ. „Идеално ова е направено преку цените на јаглеродот [и] дел од приходите од реформите треба да се искористат за компензација на сиромашните и ранливите домаќинства.
„Ние сме во оваа ситуација бидејќи може да биде многу тешко да се зголемат даноците за фосилните горива, не само кога земјите дејствуваат еднострано“, рече тој. „Препорачуваме земјите со големи емисии да се координираат за цените на јаглеродот или слични политики за да помогнат во зголемувањето на глобалната акција“.
Ипек Генчсу, експерт за субвенции во тинктенкот ODI, рече: „Извештајот на ММФ покажува дека, во време кога светот почнува да доживува влошување на влијанијата на климатските промени, владите продолжуваат буквално да долеваат бензин во огнот обезбедувајќи рекордни нивоа на субвенции за фосилни горива“.
Земјите на Г20, кои предизвикуваат 80% од глобалните емисии на јаглерод, ветија постепено укинување на „неефикасните“ субвенции за фосилни горива во 2009 година. од страна на тинк-тенк Меѓународниот институт за одржлив развој. Светската банка во јуни објави дека фосилните горива и земјоделските субвенции заедно може да изнесуваат 12 трилиони долари годишно и предизвикуваат „еколошки хаос“.
Канада неодамна објави дека планира да стави крај на некои субвенции за фосилни горива. Нигерија, која трошеше четири пати повеќе за субвенции за бензин отколку за здравствена заштита, ги отстрани во мај. Сепак, минатите укинувања на субвенциите честопати беа поништени по протестите.
Анализата на ММФ покажа дека бензинот и другите нафтени производи сочинуваат половина од експлицитните субвенции во 2022 година, при што јагленот сочинува 30%, а фосилниот гас 20%. Најголеми субвенционери на фосилни горива беа Кина, САД, Русија, ЕУ и Индија. Јагленот беше особено субвенциониран, при што 80% од него беше продаден за помалку од половина од неговата вистинска цена.
Истражувачите соопштија дека проценката на вкупните субвенции за фосилни горива во 2022 година ќе беше и многу поголема – околу 12 трилиони долари – доколку искористеле повисоки трошоци за климатските штети кои неодамна беа објавени.
Анализата пресмета дека прекинот на субвенциите за фосилни горива ќе ги намали емисиите за 34% до 2030 година во споредба со нивоата од 2019 година, што претставува голем дел од намалувањето од 43% што е потребно за да се има добри шанси за одржување на глобалното греење под 1,5 степени Целзиусови.
