Аналитика
Македонскиот пензиски систем влегува во клучната фаза на трансформација од воведувањето на вториот столб досега. Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) најави дека во наредниот период ќе се развиваат нови модели за исплата на пензиите и ќе се воведат мултифондови.
Оваа реформа веќе се применува во најголем дел од европските пензиски системи и значително го менува начинoт на инвестирање на акумулираните средства. Советот на експерти на МАПАС потврди дека Владата има формирано повеќе работни групи кои работат на оваа реформска агенда.
Според Дарко Саздов, член на Советот, масовната исплата на пензии од вториот столб ќе започне околу 2030 година. До 2040 година, бројот на пензионери од вториот столб ќе достигне 12-13 илјади лица, што ја прави реформата итна и суштинска.
Во моментов, Владата и регулаторот активно разгледуваат различни модели, од класични месечни ануитети преку осигурителни компании, до комбинирани решенија кои спојуваат ануитети со програмирани повлекувања. Основната идеја е да се намали ризикот, а системот да добие поголема стабилност и предвидливост.
Во системот веќе се акумулирани околу три милијарди евра, што претставува 17 проценти од бруто домашниот производ. Во вториот столб се вклучени 626.000 граѓани, односно 77 проценти од сите работоспособни лица. Токму затоа, промените во моделите на исплата не се техничко, туку системско прашање што ќе влијае на стотици илјади идни пензионери.
Што се мултифондови и како ќе функционираат?
Една од најзначајните реформи што се најавува е воведувањето на мултифондовите. Тоа е модел во кој пензиското друштво не управува со еден, туку со неколку фондови, секој од нив со различно ниво на ризик и различна инвестициска политика. Концептот е развиен за да ги заштити граѓаните од непотребен ризик кога се блиску до пензија, но и за да им овозможи поголем раст кога се млади.
Најчесто, мултифондовите вклучуваат три категории. За младите членови на системот се создава таканаречен „агресивен фонд”. Во него најголем дел од средствата се вложуваат во акции и динамични инвестициски инструменти, со цел да се постигне повисок принос. Логиката е едноставна: младите имаат доволно време да го надоместат падот во случај на пазарни турбуленции, па затоа можат да си дозволат поголем ризик.
Втората група е наменета за граѓаните на средна возраст и нивните средства ќе се инвестираат преку „балансиран фонд”. Овој фонд комбинира акции, обврзници и други инструменти со среден ризик за да обезбеди стабилен раст, но и да го намали влијанието на краткорочните промени на пазарите. Овој профил е создаден за луѓе кои веќе имаат акумулирано значајна сума за пензија, но сè уште имаат доволно време до пензионирање.
Третата категорија е „конзервативниот фонд”, наменет за лица постари од 60 години. Во него средствата се вложуваат речиси исклучиво во сигурни инструменти, како државни хартии од вредност или други нискоризични инвестиции. Целта не е брз раст, туку заштита на веќе акумулираните средства во последните години пред пензионирањето.
Овој систем, кој долго време е стандард во држави како Словенија, Хрватска и Шведска, овозможува инвестициите да бидат прилагодени на реалниот животен циклус на секој член. Наместо сите да инвестираат на ист начин, независно од тоа дали имаат 25 или 60 години, мултифондовите создаваат фер и индивидуализирана пензиска стратегија.
Воведувањето мултифондови може значително да ја подобри финансиската сигурност на идните пензионери. Младите ќе добијат можност за повисок принос и побрз раст на средствата, што долгорочно може да резултира со повисоки пензии. Постарите ќе бидат заштитени од ненадејни падови на пазарите кои можат да ја намалат нивната пензија непосредно пред повлекување.
Системот станува и поотпорен бидејќи ризикот се распределува многу поразумно, наместо сите да бидат изложени на истите економски шокови.
Според претседателот на Советот на експерти, Ремзи Бајрами, реформите ќе бидат успешни само ако граѓаните ја разберат нивната суштина. „Финансиската писменост е предуслов не само за учество, туку и за носење здрави финансиски одлуки што влијаат на личната сигурност“, вели тој.
Редакција Пари
