Ќе се навикне ли светот да живее без руската нафта?

Руската инвазија во Украина од 24 февруари доведе до пораст на глобалните цени на нафтата поради загриженоста за веродостојноста на испораките. Цената за барел сурова нафта „брент“ – највообичаен начин за мерење на цената на нафтата во Обединетото Кралство – достигна 139 долари во понеделникот, што е највисока во последните 14 години.

Во многу европски земји проблемите се исти. Луиџи Бароне, од италијанската федерација на организации за конзорциуми и индустријализација (FICEI), за Еуроњуз изјави дека патните транспортери функционираат како во воени услови. „Бројни енергетски интензивни компании го забавија своето производство поради несразмерното зголемување на трошоците за енергија“, рече Бароне. „Јасно е дека повисоките трошоци, за жал, ќе се филтрираат до потрошувачот кој ќе го смета за двоен удел: удвојувањето на сметките ќе ја зголеми цената на бројните прехранбени производи на полиците“.

Русија е најголемиот светски извозник на нафта, со повеќе од седум милиони барели сурова нафта во земјите ширум светот, вклучително и во Германија и други ЕУ држави. Нејзини најважни партнери за извоз на нафта се Кина, Холандија, Германија, Јужна Кореја и Полска, додека зависноста на Обединетото Кралство и САД на руската нафта беше помалку изразена дури и пред инвазијата.

Прашањето сега е до кој степен економските санкции ќе застанат на патот на амбициите на Путин, а истовремено ќе сеат неред на енергетските пазари.

Претседателот Џо Бајден во вторникот вети дека ќе го забрани увозот на руска нафта „за да му нанесе болка на Владимир Путин“, додека Обединетото Кралство рече дека постепено ќе го укине рускиот увоз на нафтени производи до крајот на 2022 година. ЕУ планира да го намали рускиот гас за две третини над следните неколку месеци.

Тоа е најголемиот предизвик за ЕУ, каде што 45 отсто од гасот дојде од Русија во 2021 година. Русија исто така беше најголемиот снабдувач на нафта во Европа со 27 отсто, три пати повеќе од Норвешка.

Во понеделникот, германскиот канцелар Олаф Шолц јасно стави до знаење дека неговата земја, третиот по големина европски потрошувач на руска енергија, не планира да се приклучи на каква било забрана.

Во Италија, Бароне изрази изненадување што европските нации не го предвиделе овој исход со оглед на тоа што ова не е прв пат да има војна во Украина. Тој смета дека по војната во 2014 година на истокот на земјата, Италија веднаш требаше да почне да планира иднина без евтин руски гас. Овој пат, тој се надева дека конфликтот ќе ја поттикне владата сериозно да се зафати со својата енергетска иднина.

„Од суштинско значење е Италија да се организира со сериозен национален енергетски план“, рече тој.

Во Велика Британија, проблемот може да биде помалку акутен поради владиното ограничување на цените на енергијата, но зголемената цена на бензинот и дизелот може да има ефект да ги турка потрошувачите кон поодржливи опции, како што се електричните автомобили.

„Ова дополнително ќе го зголеми јазот во тековните трошоци помеѓу употребата на електрични возила и автомобили на бензин, при што електричните возила веќе се покажаа за 66 отсто поевтини за возење“, рече Стив Ендакот, претседател на Организацијата за електрични автомобили (ЕКО).

Ако војната стане долготрајна, рече Робин Милс, извршен директор на Камар енерџи со седиште во ОАЕ, растот на цените на нафтата ќе продолжи да ескалира од 130 долари за барел нагоре.

„Иако санкциите сè уште не го погодија протокот на нафта и гас, постои силен притисок да се стори тоа, барем за нафтата“, рече Милс.

Милс додаде дека компаниите веќе избегнуваат купувања поради загриженоста за репутацијата и тешкотијата на финансиските трансакции.

Глобалните залихи на дизел и други средни дестилати паднаа на најниско сезонско ниво од 2008 година, кога сличниот недостиг на овие транспортни и индустриски горива помогна да се поттикнат цените на нафтата до рекордно високо ниво.

Залихите на мазут со дестилати во Соединетите Американски држави се 30 милиони барели (21%) под сезонскиот просек пред пандемијата од пет години и на најниско ниво од 2005 година, соопшти американската Управа за енергетски информации.

Залихите во Европа се 35 милиони барели (8%) под петгодишниот просек пред пандемијата, на најниско ниво од 2008 година, откри Еуроилсток, кој ги собира податоците за залихите во име на Европската унија.

Побарувачката за дизел и други средни дестилати е многу приспособена на економскиот циклус бидејќи тие главно се користат во товарниот транспорт, производството, земјоделството, рударството и екстракцијата на нафта и гас.

Брзото закрепнување на економската активност по првиот бран на пандемијата и поврзаните заклучувања, и неговиот фокус на интензивното производство и транспортот на дизел, ја зголеми употребата на горивото.

Во исто време, рафинериите ја ограничија преработката на сурова нафта за да го исцрпат вишокот залихи што се собра за време на рецесијата на коронавирусот и да се прилагодат на помалата побарувачка од патничките авиокомпании за авионско гориво.

Но, континуираното трошење на залихите на дестилати стана неодржливо. Реален или потенцијален недостиг на гориво е забележан во Франција, Германија, Унгарија и Шведска („Австрискиот OMV ја ограничува продажбата на гориво во Унгарија бидејќи стравувањата за снабдување ја зафатија Европа“, Ројтерс, 11 март).

Производството на дестилат ќе треба да се подигне над потрошувачката за одреден период за да се обноват залихите на поудобно ниво.

Има одреден простор за рафинериите да го зголемат производството на дестилат со зголемување на преработката на сурова нафта до стапките пред пандемијата, но тоа ќе го трансформира недостигот на дестилат во недостиг на сурова нафта.

Глобалниот недостиг на дестилат се заканува да создаде сериозен скок на цените на нафтата исто како и во првата половина на 2008 година.