Како Џорџ Сорос заработи милијарда долари за еден ден?

Џорџ Сорос е човек обвиткан со политички контроверзии, а сепак е еден од најуспешните инвеститори на сите времиња. И покрај тоа што денес многумина се запознаени со неговите политички потфати, постои една многу поинтересна приказна која го избегнуваше центарот на вниманието на јавноста.

Ајде да се вратиме на деценијата пред еврото, каде што дивиот запад на европските валути му дозволи на Џорс Сорос скоро да ја пробие Англиската банка и да заработи милијарда долари. 

После втората светска војна, народите во Европа одлучија дека единствениот начин да се спречи повторување на ист вид уништување е преку здружување и формирање тесно интегриран сојуз. Идејата беше дека доколку европските економии зависат едни од други, тешко дека ќе започне друга војна. Крајниот израз на оваа интеграција беше еврото. Но пред да се воведе единствената валута во 1999 година, Европа имаше друг систем за управување со своите валути.

Во 1979 година, земјите од Европската заедница сè уште не беа подготвени да се откажат од своите национални валути, но тие се согласија да ги поврзат сите заедно на фиксен курс, ефикасно отстранувајќи ги флуктуациите на девизниот курс што обично треба да се земат во предвид кога имате бизнис преку границите.

Овој нов систем, познат како Механизам за девизен курс, звучеше добро на хартија и им ги олесни работите на многу луѓе, но исто така ги направи националните банки на овие земји многу ранливи. Луѓето купуваат валути секој ден во огромен обем за да финансираат увоз или извоз и овие трансакции имаат значително влијание врз реалниот курс што може да го добиете од пазарот.

Значи, откако една земја стана дел од механизмот за девизен курс, таа мораше постојано да ги следи пазарите и да интервенира доколку нивниот девизен курс започне да отстапува премногу. Ако купуваа премногу луѓе, националната банка ќе започнеше да продава и ако сите продаваат, таа ќе купува. Овој механизам имаше недостатоци бидејќи секоја земја е единствена: таа мора постојано да ги балансира каматните стапки, инфлацијата и економскиот раст, што не може да го стори ако нејзината валута е вештачки врзана за други.

Маргарет Тачер, премиер на Обединетото Кралство во тоа време, многу добро го сфати ова, поради што се спротивстави, и како резултат на тоа, Велика Британија не беше дел од овој систем. Сепак, како што се влошуваше британската економија кон крајот на осумдесеттите години, “евроскептиците” на Тачер изгубија многу места во повеќе проевропски членови на Конзервативната партија.

До октомври 1990 година моќта на Тачер беше намалена толку многу што Велика Британија се приклучи на механизмот и покрај нејзиното противење, благодарение на политичката моќ на Џон Мејџор, тогашен канцелар на Министерството за финансии. Помалку од еден месец, Тачер поднесе оставка и Мејџор беше избран за премиер, поздравувајќи го механизмот како негова победа. 

Но, иако ноември 1990 година можеби беше почеток на многу успешна политичка кариера за Џон Мејџор, тоа беше само почеток на економските проблеми во Велика Британија. Кога Велика Британија се приклучи на механизмот, тие веќе беа во рецесија. И кога економијата е во рецесија, централната банка, во овој случај, Банката на Англија, сакаше да ги намали каматните стапки за да ги поддржи работите, но поради механизмот не можеше да го прави тоа.

Британската фунта веќе беше многу слаба валута, при што стапката на инфлација во Велика Британија беше трипати поголема. Доколку Банката на Англија ги намали стапките, тоа би и помогнало на британската економија, но би ја девалвирала фунтата толку многу што Велика Британија ќе мора да го напушти механизмот, што секако Џон Мејџор никогаш не би го дозволил. И така, помеѓу 1990 и 1992 година страдаше британската економија.

Се разбира, само одржувањето на каматните стапки на високо ниво не беше доволно за да се одржи вредноста на фунтата и затоа во текот на овие две години Англиската банка честопати излегуваше на пазарот и почнуваше да купува милиони фунти, користејќи ги своите девизни резерви во процес. Дури и тоа навистина не помогна, бидејќи фунтата континуирано ослабуваше за ова време, во границите на механизмот. Прилично секој шпекулант на валути разбра дека на крајот британската фунта ќе мора да се девалвира, но прашањето од милијарди долари го одговори Џорс Сорос.

Тој го водеше својот Хеџ Фонд од 70-тите години на минатиот век и неговата специјалност предвидуваше, а понекогаш ги принудуваше катализаторите на настани на големиот пазар. Тој знаеше дека скоро сите се подготвени да се обложат против британската фунта, само ако има некаква лоша вест што може да предизвика стампедо доволно големо за да ја преплави Англиската банка.

Почнувајќи од август 1992 година, Сорос и неговиот фонд започнаа да градат позиција во однос на фунтата. Еве како го стори тоа. Започна со одење во големи банки или други Хеџ Фондови. Почна да позајмува фунти од нив, со ветување дека ќе им ги врати со плус камата. Потоа, тој ќе одеше на девизниот пазар и ќе ги продадеше позајмените фунти за да купи уште фунти.

Идејата е дека кога паѓа курсот, тој ќе може да ги откупи тие фунти поевтино, заработувајќи ја разликата како профит. До крајот на август Сорос полека изгради позиција еквивалентна на 1,5 милијарди долари во однос на фунтата, но девизниот курс едвај се помести. Му требаа некакви вести за навистина да започне да ја зголемува својата позиција и за негова среќа, на 16-ти септември, претседателот на Бундесбанката одржа навидум невино интервју, кое Сорос сепак можеше да го искористи.

Претседателот на Бундесбанк рече дека тој „не исклучува некои валути да бидат под притисок“, што само по себе е многу нејасна и неубедлива изјава, но Сорос одлучи дека тоа е доволно добро за него. Истата вечер, додека Европа спиеше, Сорос ја повика секоја меѓународна банка или компанија или која било друга што има британски фунти. Откако британците се разбудија, Сорос продаде фунти кои вредат 10 милијарди долари на слободен пазар.

За изненадување, Банката на Англија беше во целосен хаос. По вонредната средба со Xon Мејџор, канцеларката за финансии започна очајна борба. Во 08:40 часот наутро на 17-ти септември, тој одобри купување на една милијарда фунти од пазарот без ефект. До 9:00 часот наутро тој купи уште две милијарди фунти, во тој момент повторно го повика Џон Мејџор за да побара дозвола за зголемување на каматната стапка. И бидејки Велика Британија беше во рецесија, имаше поразителна економија.

Првично, Џон Мејџор одби, бидејќи сметаше дека тоа ќе биде политичко самоубиство, но бидејќи Сорос и глобалниот пазар на валути продолжија со продажба на фунти, до 11 часот Мејџор попушти, и Велика Британија објави изненадувачко соопштение дека ги зголемува каматните стапки за два проценти, што е многу големо зголемување. До крајот на денот, Велика Британија купи 27 милијарди фунти и ја зголеми својата каматна стапка по втор пат на 15%, но само Сорос продаде околу половина повеќе фунти и до тој момент целиот свет го следеше тоа.

Во 19:30 часот британската влада го прифати поразот со следната прес-конференција. Овој уникатен ден на финансиските пазари во Лондон заврши со канцеларката која објави дека фунтата е суспендирана од механизмот и дека второто од драматичните зголемувања на каматните стапки во текот на денот е откажано.

Масовните шпекулативни текови продолжија да го нарушуваат функционирањето на механизмот за девизен курс. Како претседател на Советот на европски министри за финансии, таа свика состанок на монетарниот комитет итно вечерта во Брисел, за да разгледа како може да се врати стабилноста на девизните пазари. Во меѓувреме, владата заклучи дека најдобрите интереси на Велика Британија се служат со суспендирање на членството во механизмот за девизен курс.

Бидејќи девизните пазари беа оставени на сопствените потреби, во текот на следните неколку дена, британската фунта падна за 15% во однос на германската марка и за 25% во однос на американскиот долар. Сорос и неговиот фонд заработија милијарда долари од нивната трговија, додека проценетата цена за британскиот даночен обврзник беше над 3 милијарди фунти.

По последиците од црната среда, како што ја нарекоа, Банката на Англија повторно беше слободна да ја контролира британската фунта, што го стори и во текот на следните неколку години стабилно ги намали каматните стапки и всушност ги врати Британската економија до високи нивоа на раст.

До 1997 година британската фунта беше навистина повредна отколку што беше за време на механизмот и Велика Британија беше на пат кон 16 последователни години економска експанзија, толку многу што некои луѓе тој ден всушност го нарекуваат Бела среда. Така, на крајот, Сорос можеби навистина им направи услуга на Британците, иако заработи околу 15 долари за секој маж, жена и дете во Велика Британија.

Т.Д