Аналитика
Едукативниот систем е еродиран и не поддржува финансиска писменост. Се учи се, но не и за современите текови и финансиите, кои го вртат светот. На Македонија и треба зголемување на степенот на финансиска писменост, а тоа може да се постигне само институционално, односно со воведување едукација за финансии уште во основно училиште. За повозрасните потребни се специјализирани обуки од давателите на финансиски услуги. Итно е потребно да се зголеми квалитетот на образованието кон новото време за да се задржат младите во економијата, нашите таленти и идениот потенцијал за раст, е поентата од излагањето на Маја Кадиевска Војновиќ на темата „Потребата од финансиска писменост во Македонија“. Членот на Извршниот комитет на ВМРО-ДПМНЕ беше главен говорник на одржаниот прв женски економски форум – „Финансиска писменост“ во организација на „Јас Сум Жена“ и „Global Shapers Skopje Hub“.
Статистичките мерења, посочи, се поразителни. Меѓународните мерења покажуваат дека населението над 18 години има ниско финансиско знаење, однесување и ставови, што е во рамки на групата земји од Југоисточна Европа кои заостануваат во многу сегменти зад западноевропските држави. Според анкетата на НБРМ, повеќе од половината од младите (на возраст од 13-15 години) сметаат дека делумно знаат како да управуваат со парите, а тоа во најголем дел го учат од своето семејство, додека формалното образование обезбедува низок процентот на финансиска едукација.
Кадиевска Војновиќ потенцираше дека финансиската инклузија или вклученост е се уште ниска во одредени сегменти. Така, според најновите податоци од Финдекс базата на Светска банка за 2021 година, и покрај тоа што поголемиот дел од населението над 15 години има сметки во банки (85,3%), само 14,9% штеди во банки (50% од оние кои имаат сметки) и само 22% позајмува пари од официјални финансиски институции (од младите само 6,5%, од посиромашните само 17,6%). Наспроти ова, депозитите на домаќинствата од крајот на 2010 година до февруари 2023 година се зголемени за високи 2,9 милијарди евра, а кредитирањето на банките на физичките лица за овој период расте за 2,3 милијарди евра. Ова покажува две работи, ниска финансиска моќ, односно низок расположлив доход за штедење (или способност за позајмување) кај поголем дел од населението и висока концентрација на депозитната база кај домаќинствата со повисоки примања. Финдекс базата на податоци покажува дека сопственици на кредитни картички се само 22% од населението (52,6% поседуваат дебитни картички), додека позначаен процент 88,4% од населението имаат пристап до интернет и 94,6% имаат мобилни телефони. Сепак, според Кадиевска Војновиќ користењето на мобилните и интернетот за финансиски трансакции како плаќања, земање на кредити, депозити, осигурување, тргување со хартии од вредност е ниско, зошто во Македонија сѐ уште не е развиен финтекот секторот. Користењето на мобилниот телефон или интернетот е највеќе за проверка на салдото на сметката (кај 43,2% од тие што имаат сметки), помалку за плаќање на сметки (само кај 28,3%) и за купувања на интернет (кај 30,5%).
Потребата од финансиска писменост не е само од личен, туку е и од национален интерес, нагласи Кадиевска Војновиќ. Финансиската писменост овозможува носење информирани одлуки за личните и јавните финансии. Ефикасното управување со парите го намалува ризикот од финансиски грешки, што води кон подобра финансиска благосостојба, намален долг и зголемени заштеди. Тоа, пак, овозможува планирање за иднината и помага при справување со неочекуваните финансиски предизвици. Финансиската писменост, потенцира таа, е потребна не само за успешно управување со личните финансии, тука и за македонското општество како целина.
