Аналитика
Европската комисија и предложи на Хрватска пет мерки за зголемување на мерките и намалување на социјалната чувствителност. Иако Владата веќе спроведува некои мерки, најважните, како што е зголемувањето на старосната граница за пензионирање, не се предмет на расправа.
Минатата недела претставниците на пензионерите, а потоа и премиерот Андреј Пленковиќ, најавија дека од следната година пензионерите ќе имаат подобрена формула за усогласување, зголемен стаж по дете за мајките во пензија и воведување постојан додаток на пензија во зависност од годините на стаж, пишува хрватски Т-Портал.
Ова е во согласност со препораките на Европската комисија, кои беа објавени во неодамнешниот Извештај за соодветноста на пензиите. Станува збор за документ што го донесува Одборот за социјална заштита на секои три години. Таа служи како анализа, односно основа за дискусија за реформите на пензискиот систем во земјите-членки на ЕУ.
Што се однесува до Хрватска, извештајот за 2024 година забележува дека, со оглед на неповолните демографски движења, неопходно е да се намали одливот на работна сила, да се зголеми стапката на вработеност на постарите работници (што е значително под просекот на ЕУ) и да се промовира подолг работен век и обезбедување соодветни и одржливи пензии“, одговори Мировина.хр од претставништвото на Европската комисија во Загреб.
Со ова Извештајот на ЕК и предложи на Хрватска пет мерки. Иако некои од неодамна прифатените барања за пензионери се согласуваат до одреден степен со препораките на Брисел, некои работи сè уште треба да се направат.
ЌЕ РАБОТАТ ЛИ ХРВАТИТЕ ПОДОЛГО ДО ПЕНЗИЈА?
Првата мерка е поттикнување на подолго работно време до пензионирање и обесхрабрување на предвремено пензионирање. Иако минатогодишните законски измени овозможија да се работи и по 65 години, со договор со работодавачот и укинување на отпремнините за пензионирање на таа возраст, една од препораките е токму зголемување на старосната граница за пензионирање.
Иако во Извештајот не е наведено кога и за колку години треба да се зголеми старосната граница за пензионирање, оваа мерка ја мрази хрватската јавност. Напротив, тој беше отстранет со референдумот „67 е премногу“, со кој во 2019 година синдикатите собраа повеќе од 700.000 потписи и со тоа го спречија зголемувањето на старосната граница за пензионирање на 67 години. Треба да се каже дека неодамна, поради демографски причини, Светска банка предложи старосната граница за пензионирање во Хрватска да биде дури 72 години.
Сепак, подоцнежното пензионирање може да биде мотивирано, на пример, со зголемување на бонусот за оние кои продолжуваат да работат по 65-годишна возраст. Во моментов таа изнесува 0,45 отсто за секој месец подоцнежно пензионирање или 27 отсто по пет години, а премиерот Пленковиќ најавува зголемување на бонусот во 2025 година.
ЕК предлага и промена на моделот на оданочување на пензиите со зголемување на неоданочениот дел. Во моментов, околу половина милион хрватски пензионери плаќаат данок на доход од 12 отсто на висината на нивната пензија повисок од личниот одбиток, кој моментално изнесува 560 евра, а од 1 јануари ќе се искачи на 600 евра. Пензионерските здруженија бараат дополнително зголемување на персоналниот одбиток и постепено укинување на данокот на доход поврзан со пензиите, но за ова засега нема дискусија.
Се препорачува и промена на моделот за усогласување на пензиите со цел да се зголеми учеството на пензиите во просечната плата. Со оглед на тоа што просечната пензија во моментов е само околу 47 отсто од просечната плата, преку законската обврска за усогласување двапати годишно, оваа дупка треба да се намали, што е исто како и во 2016 година, кога пензиите беа за 75 отсто помали од денес.
Повеќе од 10 години пензионерите бараат усогласување од 100:0 во корист на повисок фактор на раст, без разлика дали тоа е раст на платите или раст на потрошувачките цени. Но, владејачката партија се согласи соодносот да се промени од постојните 70:30 на 85:15 од следната година. Аналитичарот на пензискиот систем Жељко Шемпер предупреди дека во пракса тоа нема да значи значително зголемување на пензиите.
Дополнително, ЕК се обидува да ги заштити пензионерите со ниски примања преку модели на обезбедување пристап до минимален приход или други социјални бенефиции поврзани со трошоците за живот. Во оваа смисла, државата во изминатите пет години исплатува еднократни додатоци кои во последната транша изнесуваат од 60 до 160 евра за оние чија пензија е најмногу 840 евра. Премиерот во среда најави „божиќен бонус“ од 80 евра за сите пензионери.
Има и ваучери за струја од 70 евра, националниот додаток за стари лица од 150 евра, кој е наменет за оние кои немаат акумулирано доволно услуга за да се пензионираат… Ова прашање би можело да се реши и со дополнително зголемување на минималната пензија, но за тоа сè уште нема информации.
