ГЕОСТРАТЕШКИ ИГРИ: Кина од сенките, со помош на Иран, ги брани своите нафтени интереси

Неодамна агенциите ја пренесоа веста дека Иран запленил нафтен танкер, кој пловел под знамето на Маршалските Острови во Оманскиот залив во меѓународни води во четвртокот, како што соопшти американската морнарица, најнова во серијата заплени или напади на комерцијални бродови во чувствителните води на Заливот од 2019 година.

ИРАН НА ТЕРЕН ОДРАБОТУВА ЗА КИНА

Со оглед на геополитичката игра со високи влогови во која се наоѓа светот по руската инвазија на Украина минатата година, би било наивно да се верува дека сè од висок профил како запленувањето на танкери со нафта од страна на Иран во и околу неговите крајбрежни води било излоиран случај. Ова не е случаен настан и таквите запленувања на бродови и други нарушувања на глобалните пазари на нафта кои произлегуваат од Блискиот Исток треба да продолжат.

Ова е клучен елемент на новиот поредок на глобалниот пазар на нафта, како што е анализирано во мојата нова книга на оваа тема. Според објавенит податоци, на 27 април силите на иранската морнарица на Корпусот на гардата на Исламската револуција (IRGCN) го запленија нафтениот танкер Advantage Sweet додека пловел низ меѓународните води во Оманскиот залив. Танкерот превезувал товар од 800.000 барели ирачка сурова нафта Ратави за американскиот Шеврон.

Само неколку дена подоцна, во средата на 3 мај, истите ирански поморски сили запленија друг танкер за нафта, Ниови, откако тој тргна од Дубаи кон пристаништето Фуџаира, исто така во ОАЕ, преку Ормускиот теснец. Иако Иран тврди дека оваа втора заплена била во согласност со правен спор кој датира од 2020 година и во кој биле вклучени Nimr International и Baslam Nakliyat од една страна и La Mere Maritime со седиште на Маршалските Острови од друга страна, и двете заплени се случиле по претходен инцидент со Соединетите Американски Држави Овој инцидент беше пренасочување од страна на САД на танкерот за нафта Suez Rajan, кој беше натоварен со целосен товар на сурова нафта наменета за Кина, и покрај санкциите на САД за иранската трговија со сурова нафта.

Тогаш, Кина беше таа што му ја гарантираше премолчената поддршка на Иран што му овозможи на ИРГЦН да ги заплени двата танкери со нафта, според извор кој тесно соработува со апаратот за енергетска безбедност на Европската унија (ЕУ) и друг со блиски врски со иранското Министерство за нафта со кои разговараше OilPrice.com минатата недела. „Кина сака да даде јасна ознака дека нема да толерира мешање на САД во ниту еден од нејзините зделки со нејзините главни сојузници од Блискиот Исток, а Иран е на врвот на оваа листа, а тоа го вклучува секое мешање на САД во протокот на нафта од Иран до Кина“, рече иранскиот извор.

КИНА ИМА ПРОКСИ КОНТРОЛА ВО РЕГИОНОТ НА ЗАЛИВОТ?

„Кина не го признава униполарниот геополитички економски поредок со Вашингтон во центарот на него што САД продолжуваат да се обидуваат да им го наметнат на другите земји, и таа нема да толерира наметнување на оваа идеја против нејзините национални интереси “ тој додаде. „Кина има правна основа да води таква трговија со нафта според условите на 25-годишниот договор склучен со Иран и има право според истиот договор да ги заштити своите интереси, без оглед на произволните еднострани санкции на Иран наметнати од САД“, заклучи тој.

Според овој договор, Кина има широк опсег пристап до неколку клучни елементи од енергетскиот, економскиот и воениот сектор на Иран. Покрај  огромните попусти за Кина на нафтата и гасот произведени од тие полиња, во Договорот е предвидена многу поголема воена соработка меѓу двете земји. Една од нив беше годишната размена на десетици високи офицери на морнарицата, армиите, воздушните сили и разузнавачките единици на двете земји, плус техничкиот персонал поврзан со специјални проекти. Друга беше „двојната цел“ – воени и цивилни – права дадени на Кина за нејзината морнарица и воздухопловни сили да ги користат иранските воени и цивилни локации за каква и да е потребна.

Иако ниту еден кинески воен персонал не беше директно вклучен на теренот во неодамнешните заплени на танкери со нафта, маркерот што Кина го постави преку запленувањето на танкери со нафта на ИРГЦН е доволно јасен. Тоа покажува дека Кина нема да прифати никакво мешање од САД во кој било аспект од нејзината експанзија низ Блискиот Исток, или во тековите на нафта и гас во Кина што ја придружуваат.

Тоа, исто така, покажува дека Кина има капацитет, особено преку Иран, но и сега преку Саудиска Арабија  значително да го попречи движењето на нафтата низ светот. Кина, како што јасно стави до знаење со овие два последни заплени нафтени танкери, сега има прокси контрола на Ормускиот Теснец преку Иран. Најмалку 30 отсто од светската сурова нафта се движи низ теснецот во секое време, а често и многу повеќе. Истиот 25-годишен договор, исто така, дава контрола на Кина над теснецот Баб ал-Мандаб, преку кој сурова нафта се транспортира нагоре преку Црвеното Море кон Суецкиот канал пред да се пресели во Медитеранот, а потоа на запад.

Ова е постигнато бидејќи се наоѓа меѓу Јемен – порано силно контролиран од Хутите поддржани од Иран, но сега подлежи на новиот договор за односи меѓу Иран и Саудиска Арабија со посредство на Кина – и Џибути, над кој Кина исто така воспостави задушување. Она што сега го покажува и запленувањето на Advantage Sweet е дека Оманскиот Залив повеќе не може да се смета како безбедна алтернативна транспортна рута ниту за танкери со нафта.

ДОГОВОРОТ СО ИРАН НА КИНА Ѝ ГАРАНТИРА 25 ГОДИНИ ЕФТИНА НАФТА

Иако овие најнови заплени од Иран се првенствено политички мотивирани – чија цел е Кина да покаже дека повеќе нема да толерира мешање на САД во нејзините работи – тие исто така нагласуваат дека Кина не гледа никакви непосредни финансиски или економски последици од потенцијално повисоките цени на нафтата.  Во 25-годишниот договор, на Кина ѝ се гарантираат цените на нафтата и гасот од Иран за најмалку 30 отсто пониски од релевантните одредници за цените на нафтата.

Сепак, од руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, Кина бара дополнителен попуст на иранската нафта до 30 отсто попуст од кој во моментов може да купува и руска нафта, според изворот за енергетска безбедност на ЕУ. „Во просек, кинескиот попуст за иранската сурова нафта на меѓународниот репер во последните 12 месеци беше околу 44 отсто“, рече тој. „Но, тоа е уште полошо за Иран, бидејќи – од 11 ноември 2022 година – Кина му плаќа на Иран во неконвертибилни јуани, односно јуани што може да се користат само во Кина и/или да се трошат за купување кинески стоки“, додаде тој. „Уште полошо е што додека јуанот е клучниот инструмент во плаќањето, Кина исто така ги користи валутите на Ангола, Замбија и Кенија за да плаќа на Иран, а Кина го прави тоа како средство да го натера Иран да купува стоки од овие земји, така што овие земјите, пак, можат да ги сервисираат своите заеми за Кина“, заклучи тој.

Интересно е да се забележи конечно дека Кина се чини одлучи дека сега е вистинско време да излезе од сенката што се однесува до нејзиниот увоз на сурова нафта од Иран. Претходно, Кина на неколку начини го прикриваше својот огромен увоз на нафта од Иран. Еден од најиспробаните и најдоверливите методи со кој тоа е направено е на изворот, при што иранската нафта едноставно е „ребрендирана“ како неирачка нафта.

Ова беше лесно направено бидејќи двете земји делат многу исти нафтени резервоари. Направено е уште едно на море со нафтени товари кои веќе се во движење, постигнато со исклучување – буквално само притискање на прекинувачот – на „системот за автоматска идентификација“ на бродовите што носат иранска нафта. Ова може да биде придружено со само лажење за потеклото, дестинациите или специфичните типови на товар во документацијата за испорака. Поранешниот ирански министер за нафта, Бијан Зангане, јавно ја истакна оваа практика кога во 2020 година рече: „Она што го извезуваме не е под името на Иран. Документите се менуваат постојано, како и спецификациите“.

Згора на овие методи, Кина досега прикриваше пренос на иранска нафта со претовар во танкери што пловат со други знамиња, што се правеше и на отворено море. Како што исто така беше истакнато во декември 2018 година на Форумот во Доха, од страна на иранскиот министер за надворешни работи, Мохамед Зариф: „Ако постои уметност што ја усовршивме во Иран, која можеме да ги научиме другите за цена, тоа е уметност на избегнување санкции“.

Она што сега е поразлично е фактот дека сега, Кина повеќе не чувствува потреба, ниту има желба, да се обидува да им мачка очи на САД.