Аналитика
Цените на европскиот гас се зголемија за 4,3% до речиси 51 евро на првиот трговски ден откако Украина го прекина транзитот на рускиот природен гас во централна Европа, објави Блумберг на 2 јануари.
Украина го прекина транзитот на рускиот природен гас низ својата територија на 1 јануари, откако постојано предупредуваше дека нема да го продолжи договорот кога ќе истече на крајот на 2024 година, бидејќи не сакаше да ја финансира руската војна.
Порастот на цените на бензинот до 51 евро за мегават-час е највисок од октомври 2023 година и доаѓа пред прогнозата за ниски температури во поголемиот дел од Европа.
Експертите изјавија за Блумберг дека застојот на снабдувањето ќе се поправи со искористување на складираните резерви оваа зима, но се очекува поголема побарувачка за природен гас за повторно полнење на залихите во текот на 2025 година.
Течниот природен гас (ЛНГ) може само делумно да ги замени руските текови на природен гас поради недостатокот на инфраструктура за неговиот транспорт и неговата повисока цена.
Ниските зимски температури ширум северот на регионот ги зголемија цените во четвртокот наутро со заднина на губење на 5% од увозот на природен гас во ЕУ бидејќи рускиот увоз престана да влегува во Европската унија преку Украина на 1 јануари, по децении работа, поради транзит договорот истекува, што предизвикува загриженост за побрзо повлекување на складирањето.
Европските залихи на гас се исцрпуваат со најбрзо темпо од 2021 година, со околу 75 отсто поради особено студеното време во Европа во изминатите недели.
Според индустриската организација Gas Infrastructure Europe, обемот на гас во складиштата на блокот се намалил за околу 19% од крајот на септември, кога завршува сезоната на надополнување, до средината на декември.
Запирањето на транзитот на руски гас низ Украина е „еден од најголемите порази на Москва“, рече претседателот Володимир Зеленски на 1 јануари на својот канал Телеграм.
„Кога на Путин му беше предадена власта во Русија пред повеќе од 25 години, годишниот гас што се испумпува преку Украина до Европа изнесуваше над 130 милијарди кубни метри. Денес, транзитот на руски гас е 0. Ова е еден од најголемите порази на Москва“, рече Зеленски.
„Претворањето на енергијата во оружје и циничната енергетска уцена на партнерите е она што ја лиши Русија од нејзиниот најатрактивен и географски пристапен пазар.
Според Зеленски, повеќето европски земји „се прилагодиле“ на прекинот на транзитот на рускиот гас. Зеленски додаде дека заедничката задача на сојузниците сега е да ја поддржат Молдавија, зависна од руските испораки, во нејзината енергетска трансформација.
Не постои ризик од непосредна енергетска криза или недостаток во Европа, а Европската унија (ЕУ) не очекува итно влијание врз потрошувачките цени. Но, Европа се чини дека е поранлива на нестабилноста на пазарот ако има за цел да го замени својот исчезнат природен гас бидејќи цените на гасот се зголемуваат за 50% од година во година. Повисоките цени на енергијата би можеле дополнително да и наштетат на конкурентноста на блокот и да ги зголемат трошоците за домаќинствата.
Цените исто така може да се зголемат доколку Европа се насочи кон зголемување на увозот на течен природен гас (LNG).
Земјите од Централна Европа се најранливи на губење на пристапот до рускиот природен гас преку Украина, иако имаат алтернативна рута, Турски тек, за да добиваат руски природен гас, но таа врска не е доволна за целосно да се компензира загубата на рутата на Украина.
ЕВРОПА БАРА ДРУГИ РЕШЕНИЈА
Влијанието ќе се почувствува особено во Унгарија и Словачка, за кои украинската транзитна рута исполни 65% од побарувачката на гас во 2023 година, според Бројгел.
Европската комисија предложи неколку решенија за помош на погодените земји, вклучително и исполнување на потребите преку снабдување со грчки, турски и романски гас преку трансбалканската рута.
Со сето тоа предвид, не постои загриженост дека ЕУ ќе остане без гас оваа зима, меѓутоа, повторното полнење на неговото складиште може да биде поскапо од очекуваното.
Цените на гасот за следното лето неодамна се искачија над оние за зимата 2025-2026 година, што ќе го направи поскапо обновувањето на залихите, известува Блумберг, цитирајќи го Арне Ломан Расмусен, главен аналитичар во управувањето со глобалниот ризик во Копенхаген, кој рече: „Постои зголемен ризик дека ЕУ ќе излезе од зимата со ниски нивоа на складирање на гас, што ќе го чини скапо нивното надополнување“.
