Аналитика
Преку војни и воена агресија, рускиот претседател Владимир Путин бараше наследство на империјалистичко обединување. Неговото дваесет и петгодишно владеење ја остава Русија без витален прилив на приходи од продажбата на гас од гасоводот во Европа – а последниот од договорите за транзит истече на 1 јануари, откако Украина одби да го обнови. Рускиот државен енергетски гигант Газпром забележа загуби од милијарди долари како што транзитот низ Украина се намали од 130 милијарди кубни метри (bcm) во раните 2000-ти на скудни 15 милијарди кубни метри во 2023 година. Додека идните големи долгорочни договори со Киев не се во прашање по незаконските и неоправдани злосторства на Русија во Украина, прозорецот е сè уште отворен за Русија да продава помали количини гас на самото место, пишува Олга Какова е заменик директор за европска енергетска безбедност во Глобалниот енергетски центар на Атлантскиот совет.
Ова ја става Европа на крстопат. Русија успеа да поттикне наратив дека економскиот просперитет на Европа зависи од евтините руски извори на енергија преку стратешки монополизирање на европскиот пазар на гас со намалени цени. Овој мит беше разбиен кога Европа плати трилион долари во 2022 година за да ја ублажи енергетската криза што ја произведе Москва за да ја уценува Европа да ја напушти Украина. Европа сега има две главни опции. Може да стави крај на рускиот гас во вечност и да изгради сигурна, отпорна економија со алтернативни набавки. Или може да западне под економски притисоци и да се врати во зависност преку крпеница од зделки со краткорочни попусти.
Според Какова, трговците ширум Европа би можеле да ги игнорираат лекциите од последните три години и да најдат креативни начини да вратат малку руски гас. Се истражуваат и предлозите рускиот гас да се маскира како азербејџански за да се направи договорот политички попријатен. Балтикот и Полска ги диверзифицираа своите извори на енергија надвор од точката од која нема враќање, додека другите европски нации, особено областите најтешко погодени од високите цени на енергијата, се изложени на ризик да се вратат на договорите со Москва, освен ако Европската Унија не постави јасен, правно обврзувачки краен рок за руски гас во неговиот мандат за иднината на руските енергетски извори. Земјите без море како Словачка, Унгарија, Чешка и Австрија сега имаат пристап до терминалите за течен природен гас (LNG), но мамката на намалените цени останува.
Обезбедувањето краткорочни спогодби со помал обем на спот пазар преку Украина би можело да биде изводливо ако трети страни би можеле да соработуваат со Москва и Киев одделно за да преговараат за нова транзитна такса и логистика на операциите на преносниот систем, комплетни технички надградби и – што е најважно – да обезбедат геополитичка апетит во Киев за идни текови. Друга варијабла што треба да се земе предвид е дека Гаспром се дави во тековни судски спорови и неколку арбитражни пресуди од повеќе милијарди евра против него, вели Какова
– „Газпром“ не го испорача условот „земи или плати“ од неговиот сега истечен договор со Украина, туку плаќаше на Украина само за испорачаните 15 милијарди кубни метри гас, наместо минималната количина од 40 милијарди кубни метри. Во кој било друг сектор, европските бизниси би избегнале какви било идни зделки со таква компанија. Иако изгледите за продолжување на купувањето руски гас обезбедува илузија на краткорочно економско одморање, тоа би било скап и опасен избор по патот – пишува Какова.
ЛАНИ ПОВЕЌЕ СЕ ОДЕЛО ПО КАФЕАНИ И ХОТЕЛИ: ЗА 9 МЕСЕЦИ СЕ ПОТРОШИЛЕ 270,2 милиони евра
Иако европската трилема за енергетска безбедност, конкурентност и декарбонизација нема лесни, евтини или брзи решенија, ова историско раздвојување е невидена можност да се создаде сигурна, отпорна економија, независна од руското потпирање и закани. Тајмингот е исто така погоден: додека новата Европска комисија фокусирана на конкурентност и иновации го презема кормилото, Европа е подготвена за храбри акции и одлучувачка политика за иднината на руските енергетски извори. Нема подобро време да се санкционира гасот на Гаспром за да се создаде сигурност за другите добавувачи и да се испрати силна порака до европските трговци. Во својата колумна, Какова вели дека со санкциите, исто така, ќе се стави крај на испораките на руски гас од 15 милијарди кубни метри преку гасоводот Турски тек – со што ќе се прекинат сите испораки на руски гас во ЕУ. Во исто време, забраната на ЕУ за рускиот ЛН, кој порасна во обемот на извозот во ЕУ, нема да има големо влијание врз Русија, бидејќи ЛНГ е заменлива стока со повеќе алтернативни глобални рути, за разлика од гасот преку цевки. Наместо тоа, ЕУ и нејзините сојузници треба да ги прошират санкциите за проектите, финансирањето и бродовите на Русија за ЛНГ, како и да наметнат дополнителни ограничувања за извоз на технологија за да ги ограничат приходите од ЛНГ и проширувањето на проектите.
-Што е најважно, енергијата ќе биде во сржта на трансатлантските трговски преговори со новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп. Настрана пораките за добра волја, ЕУ не може да се обврзе да купува повеќе ЛНГ, бидејќи со овие трансакции се справува слободниот пазар. Но, ЕУ може да создаде предвидливо инвестициско опкружување и јасност за идната побарувачка со санкционирање на рускиот гас – што веројатно ќе доведе до тоа ЕУ да купува повеќе гас од Соединетите држави, што би било музика за ушите на Трамп – вели Какова.
Згора на тоа, исцрпените приходи на Москва и новите санкции би ја ставиле Украина во посилна преговарачка позиција без оглед на тоа како ќе напредува војната. Европа мора да дејствува сега за да го заштити својот иден економски просперитет од каприците на геополитичката агенда на Путин.
