ДОГОВОРИТЕ ЗА ИЛОВИЦА СЕ ПОТПИШАНИ ЗА ВРЕМЕ НА ГРУЕВСКИ, концесијата за истражувања не значи задолжително зелено светло за експлоатација

По огромното незадоволство предизвикано од одлуката на Владата да му ги спои двете концесии на Еуромакс Рисорсис и со тоа да му го отвори патот да го отвори рудникот за бакар и злато во струмичкото село Иловица, се огласи Никола Груевски, правдајќи се дека спорната одлука за струмичкиот рудник била донесена за време на неговите влади. „Неточно е дека концесијата за рудникот Иловица е издадена во 2012 и 2013 година“, пишува во своето обраќање екс-премиерот Груевски, кој од 2019 е бегалец пред законот со азил во Унгарија. „Издадена е во април 2006 година концесија за истражување, комерцијално истражување на многу позната меѓународна компанија, од страна на владата на СДСМ во тоа време. Разбрав дека сега веќе таа компанија не е во проектот, односно го продала на некоја друга“, наведува Груевски.

Одлуката за доделување на концесија за експлоатација на минерална суровина- руди на бакар и злато на друштво за производство, промет и услуги Фелпс Доџ Вардар ДООЕЛ Скопје на локалитетот с Иловица Општина Босилово била донесена на 16 јуни 2012 година и потпишана од страна на тогашниот заменик-премиер Зоран Ставревски, а објавена во Службен весник на РМ во број 81, на 28 јуни 2012.

И првиот договор, потпишан помеѓу Владата и концесионерот, кој во тоа време Фелпс Доџ Вардар ДООЕЛ Скопје, кој датира од 24.07.2012 година, како што се гледа и од архивскиот печат на Владата, а се повикува на таа одлука на Владата, го носи потписот на тогашниот министер за економија, Валон Сарачини.

Сарачини е потписник и на анексот на договорот, во својство на претставник на концедентот, на кој овојпат како концесионер фигурира сегашното име на концесионерот, Еуромакс Рисорсис, бидејќи во меѓувреме настапила промена во неговиот назив. Овој анекс, според архивскиот печат на Владата е потпишан на 22.01.2014 и е поради промена на називот на концесионерот.

Следи нов договор за концесија на Иловица, повторно потпишан од влада на чие чело е Никола Груевски, но овојпат потписник на договорот е тогаш актуелниот министер за економија Беким Незири, а датумот е 23.09.2014 година.

Од еколошкото здружение Здрава Котлина, кое го организираше саботниот протест во Струмица и ја предводи борбата против рудникот Иловица, бараат Груевски да се сети кои се договори се потпишани во негово време. „Дали се сеќава Никола дека во 2014 концесионерот Фелпс Доџ Вардар им ја продаде концесијата на Еуромакс Ресурси за 1.5 милиони долари и поради тоа Владата каде тој беше премиер мораше да потпише три дополнителни договори (24-564/1 од 22.01.2014, 24-4563/1 од 23.09.2014 и 24-4170/1 од 22.06.2015) со Еуромакс за усогласување со првиот договор за концесија? 4. Дали знае Никола дека согласно законот за минерални суровини член 47, став 15, при секој пренос на управувачки пакет над 51% се плаќа надомест од 7% од вредноста на концесијата на државата? Зошто не се наплатија тие надоместоци во 2014 година? Кој е одговорен за оштетување на буџетот?“ се само дел од прашањата поврзани со одлуките донесени за време на екс-премиерот, кои му ги упатуваат од Здрава Котлина.

„Како, бе, Никола ти текна дека на северот во Финска имало рудник и се било супер среде ледена тундра со густина на население помал од 1 на квадратен километар?“, прашуваат од Здрава Котлина, реагирајќи на ставот на Груевски дека во Финска имало рудник со отворен коп и го потсетуваат дека во Иловица инвеститорот сака да ја изгради највисоката брана на хидројаловиште во светот со 276 метри во непосредна близина на куќите на селата Иловица и Штука. „Дојди ти, Никола, да живееш под таква брана, наместо од Будимпешта да ни солиш памет со украдени милиони!!!“, стои во реакцијата на Здрава Котлина.

„Согласно Законот, одкако ќе се издаде таква концесија за истражување на компанија која инвестира во тоа истражување заради комерцијални цели, доколку инвеститорот при истражувањето во кое инвестира големи пари, пронајде руда и побара концесија за експлоатација, односно отворање на рудник, и доколку ја достави целокупната документација и потребни елаборати од реномирани и надлежни институции, владата е должна да му ја издаде таа концесија. Во спротивно ќе плаќа пенали по завршени меѓународни судења и арбитражи“, пишува Никола Груевски на својот Фејсбук профил и додава дека концесијата за истражувања на рудното богатство на Иловица била дадена во 2006 година кога тој бил пратеник на опозицијата.

Документите потврдуваат дека почетокот на рударско-геолошките истражувања во Иловица навистина почнале во 2006 година. Како потписник на договорот со кој му се дава концесија за детални геолошки истражувања на минерални суровини со Фелпс Доџ Вардар ДОО Скопје во мај 2006 година се појавува името на Фатмир Бесими, во својство на министер за економија во тогашната Влада на СДСМ и ДУИ.

Но, ако се исчита Законот за минерални суровини, никаде не може да се најде дека постои децидна обврска на концедентот, односно на државата, во чиешто име настапува Владата, по секоја цена да мора да даде концесија на секоја компанија која извршила рударско-геолошки истражувања и потоа побарала концесија за експлоатација на пронајденото рудно богатство.

Освен тоа, односите помеѓу концедентот односно државата и концесионерот на кого му се доделува правото за рударско-геолошки истражувања, според истиот Закон, се уредуваат со договор. Од увидот на ПАРИ во договорот за концесија за рударско-геолошки истражувања не може да се заклучи дека државата имала било каква обврска на секој концесионер кој добил дозвола да истражува колку и каква руда имало на Огражден кај Иловица, откако ќе најде руда, автоматски да му додели и концесија за експлоатација. Напротив, овој договор ги утврдува обврските на концесионерот, па меѓу другото,откако ќе му заврши концесијата за рударско-геолошки истражувања, сите објекти и инфраструктура кои ги изградил за времетрањето на испитувањата стануваат сопственост на државата, а екс-концесионерот може да си ја задржи опремата, но има обврска да ја отстрани од теренот.

Според член од истиот договор од 2006 година, само на едно место се наведува дека „доколку концесионерот се јави и како барател на концесија за експлоатација…“ ќе има обврска да користи најдобри достапни технологии во експлоатацијата со цел минимизирање на влијанието на рудникот врз животната средина.

Југослава Дукоска