АДМИНИСТРАТИВНИТЕ И БИРОКРАТСКИТЕ ПРОЦЕДУРИ го кочат економскиот раст на Македонија

Повеќе од три децении по стекнувањето независност од Југославија, Македонија се бори со неизвесноста во стабилноста на економијата.

Растот е на многу ниско ниво, вработувањето на младите е премногу мало, а јавните финансии се помалку дисциплинирани отколку што бараат аспирациите на земјата.

Светска банка апелира за итни подобрувања во економското управување во нашата држава.

СБ предупредува на зголемениот јавен долг и постојан недостаток во фискалната дисциплина. Таа повикува на подобра даночна администрација, поефикасна јавна потрошувачка и обновена посветеност на структурните реформи кои би можеле да го прекинат циклусот на недоволно постигнување.

Клучните препораки на Светска Банка за политиките за развивање на приватниот сектор, го изнесоа денеска на настан во Собранието во организација на Комисијата за економски прашања, во присуство на претставници на ресорните министерства и на надлежните институции, невладиниот сектор, стопанските комори и Организацијата на работодавачи.

Оттаму велат дека е потребно да се создаде бизнис околина што ќе биде предвидлива и ќе ги намали трошокот и времето на фирмите во делот на административните и бирократските барања, формирање на иновативен еко систем којшто ќе ги доближи  новите технологии и знаења до македонските фирми, финансиски сектор кој ги опфаќа сите форми и ќе нуди разновидни финансиски услуги со кои ќе се подобри ликвидноста и инвестициската способност на фирмите и пазарна интеграција и на регионалниот и на европскиот пазар.

Последниве години, траекторијата на раст на Македонија останува неодолива. Според најновите проценки на Светска банка, растот на БДП, кој достигна 4,5 проценти во 2021 година, се соочи со притисок во 2023 година поради слабата надворешна побарувачка и домашните ограничувања и достигна само еден процент – најниско ниво на раст на Западен Балкан.

Оваа година би требало да биде подобра, при што повеќето прогнози сугерираат дека растот потенцијално ќе се приближи до три проценти. Ова постепено подобрување обезбедува одредени основи за оптимизам, но ќе бара здрави политики за да станат самоодржливи.

Од Светска банка велат дека во нашата земја извозот е еден од главните двигатели на развојот, но е многу концентриран на еден пазар, односно германскиот, и концентриран е најмногу во автомобилската индустрија и во релативно мал број на големи фирми, така што е многу големата концентрација на ризик. И поради тоа велат дека случувањата во Германија може многу негативно да влијае врз нашата економија.

-Потребна и нова стратегија за привлекување странски инвестици, потребно е да се зголеми фокусот за привлекување ивеститори во високотехнолошките дејности кои додаваат поголема вредност и бараат поквалификуван кадар. Исто така во делот на поддршката на извозот има доста простор за дигитализација на процесите во Царинската управа, во подобрување на инфраструктурата на граничните премини и воведување на зелените ленти. Од голема ваќност е зголемување на бројот на извозници, моментално извезуваат помалку од четири проценти од македонските фирми и за да се направи тоа треба да има државни програми за поддршка на извозот и за поддршка на подготвеноста на фирмите да излезат на странските пазари – наведе Татјана Маркоска, специјалист за развој на приватниот сектор во СБ.

Секоја стратегија што има за цел да ја поттикне економијата над стапката на раст од три проценти, исто така, мора да се однесува на квалитетот на вработеноста и несовпаѓањето на вештините.

Подисциплинираното фискално управување може да ослободи ресурси за училиштата и за стручните програми. Според Светска банка, зајакнувањето на образовниот систем не е брзо решение, но ќе донесе долгорочни придобивки преку опремување на идните работници со способности што ги ценат локалните работодавци и странските инвеститори.

-Опкружувањето во кое фирмите можат да работат според транспарентни и предвидливи регулативи, поддржани од сигурна инфраструктура, исто така би помогнало да се апсорбираат повеќе работници во продуктивни улоги. Активните мерки на пазарот на трудот – како што се субвенциите за обука, советувањето за кариера и поддршката за претприемништвото – може да го премости јазот помеѓу учењето во училницата и барањата на работното место – објаснуваат од СБ.

Во делот на јавни услуги, Македонија може да ја подобри интероперабилноста и интеграцијата на различните платформи, велат од СБ, како на пример меѓу Регистарот на недвижен имот и други агенции. Потребно е да се спроведе подобрување во делот на дигиталните услуги меѓу компаниите, а пример е препознавање на правната валидност на странските потписи.

– Во столбот на оперативната  ефикасност, ако ги погледнеме искуствата на оперативните фирми, може да се подобри во почнувањето со бизнис, каде што Македонија има добар учинок, за времето што е потребно за регистрирање на нова компанија, 12 дена, но може да биде и побрзо, требаат три дена, но има поважни доцнења, како на пример во локацијата, потребни се 180 дена за добивање дозвола за градење, а во најдобрите економии се потребни 14 дена. Исто така, за решавање на спор потребни се 8 месеци, а во најдобрите економии еден месец – вели Валерија Пероти, менаџер на Одделот за развој на економијата во Светска банка.

Таа истакна дека постојните компании можат да бидат истрајни и отпорни, а тоа значи дека ќе најдат начин на работа дури и кога има предизвици во јавните услуги. Меѓутоа, ако се подобрат рамката и услугите, компаниите можат  уште да пораснат и да се развијат, а економијата да привлече нови фирми.

– Македонија има највисок резултат во поглед на почнувањето бизнис, при што се добри практиките за регулативата за сопствеништво на бизнисот или времето за регистрирање нова компанија. Тоа значи дека има простор за подобрување во поглед на инсолвентност, решавање на спорови, оданочување и меѓународна трговија.