Аналитика
Годинешниот самит на групата БРИКС што треба да се одржи за неколку дена во Бразил, ќе помине во сенка на отсуство на двете најважни фигури на движењето, кинескиот и рускиот претседател. Додека БРИКС се надеваа дека ќе ја забрзаат дедоларизацијата по овогодишниот самит, Кси Џинпинг нема да присуствува на состанокот на 6 и 7 јули 2025 година во Рио де Жанеиро. Ова означува значајна дипломатска пресвртница, бидејќи кинескиот претседател никогаш не пропуштил групен состанок од 2013 година, вклучително и виртуелните изданија за време на пандемијата, што фрла голема дамка врз релевантноста на движењето.
Пекинг официјално наведе „конфликт во распоредот“ како причина за забележителното отсуство на Кси Џинпинг од листата уважени гости на самитот, но неколку дипломати сметааат дека е во прашање иритација поврзана со бразилската покана упатена до Нарендра Моди на државна вечера, што се смета за навреда кон Кина. Проблемот со државничката вечера во чест на Моди би можела да биде коренот на кинеската непријатност, што укажува на тензии меѓу Пекинг и Њу Делхи.
Во овој контекст, премиерот Ли Кјанг ќе го претставува Пекинг во Рио, како што веќе беше случај на Г20 во Индија во 2023 година.
Бразил, земјата домаќин, се надеваше на негово присуство по двете билатерални средби меѓу Лула и Кси за помалку од една година
Русија, од своја страна, го потврди отсуството на Владимир Путин, спречено од налогот за апсење издаден од Меѓународниот кривичен суд (МКС). Иако Кремљ долго време ја држеше опцијата отворена, неговото отсуство повеќе не се дискутира. Овие две повлекувања, од различни, но симболично тешки причини, длабоко го менуваат балансот на самитот. Еве ги главните факти што треба да се запомнат:
Путин е отсутен од правни причини: Бразил е потписник на Римскиот статут, па затоа ризикуваше законско апсење на негова територија;
Овие отсуства де факто го намалуваат симболичното и политичкото влијание на самитот, во време кога БРИКС се стремат да го прошират своето влијание.
Координираното, иако неконцентрирано, повлекување на Кина и Русија од овој централен дипломатски настан ја доведува во прашање способноста на БРИКС да покажат стратешко единство во сè пофрагментиран геополитички контекст.
Заедничкото отсуство на Си Џинпинг и Владимир Путин оди подалеку од прашање на дипломатски протокол. Веројатно ќе има директни последици врз економските и финансиските амбиции на БРИКС, особено во однос на стратешкиот проект за заедничка валута што се наведува како лост за дедоларизација.
Овој проект, често истакнуван во официјалните говори од Москва и Пекинг, имаше за цел да создаде веродостојна алтернатива на монетарниот систем доминиран од американскиот долар. Сепак, без активно учество на двајцата главни двигатели на оваа иницијатива, се чини малку веројатно дека на самитот во Рио ќе бидат објавени конкретни напредоци.
Кинескиот портпарол Гуо Џиакун нагласува дека „во еден нестабилен и проблематичен свет, земјите од БРИКС ја одржуваат својата стратешка волја и работат заедно за мир, стабилност и глобален развој“.
Сепак, оваа смирувачка реторика маскира понеизвесна реалност. Внатрешните дивергенции на групата, влошени од соперништвото меѓу Кина и Индија, ги попречуваат колективните одлуки.
Разочарувањето на Бразил од повлекувањето на Си би можело да го ослаби и дипломатскиот моментум на бразилското претседателство, иако Лула се надеваше дека овогодишниот самит ќе биде пример за зајакната соработка Југ-Југ. Што се однесува до новоинтегрираните или поканети земји (Иран, Египет, Етиопија…), нивното влијание останува ограничено во арбитрирањето на главните ориентации.
На среден рок, оваа ослабена конфигурација би можела да ги одложи некои од иницијативите за структурирање на блокот, вклучително и дискусиите за можна стабилна валута на БРИКС или суверен блокчејн, теми што внимателно се следат во крипто сферата.
Иако ниту еден од овие проекти не е официјално суспендиран, нивниот кредибилитет во голема мера зависи од политичката волја на земјите-тешкаши Кина и Русија. Нивното делумно повлекување од самитот во Рио фрла сенка на неизвесност врз технолошката агенда на групата, која инаку се прикажува како алтернатива на западните стандарди во дигиталните финансии.
На крајот на краиштата, самитот во Рио, лишен од двајца од неговите главни протагонисти, ризикува да биде пропуштена можност. Веројатно ќе понуди пример за институционален континуитет, но без очекуваните одлуки за структурирање. На долг рок, оваа низа би можела да ги натера БРИКС да ги преиспитаат своите методи на управување и координација, со ризик да го изгубат кредибилитетот кај пазарите и актерите како Рон Пол, кој во нив гледаше вистинска алтернатива на западниот економски систем.
(Фото: од минатогодишниот самит на БРИКС)
