Аналитика
Избраниот американски претседател Доналд Трамп не крие дека има намера да усвои тврд став кон Кина, од неговите заканети царини од 60 отсто за кинескиот увоз до неговата редица кинески јастреби за неговиот кабинет. Ова ќе се покаже како главоболка за Пекинг, во однос на билатералните односи со Вашингтон. Но, новата администрација на Трамп ѝ дава на Кина голема можност да го прошири своето влијание, анализира британскиот тинк-тенк Чатам Хаус.
Надворешната политика на Трамп „Америка на прво место“ најверојатно ќе доживее делумно или целосно повлекување на САД од меѓународните организации и иницијативи кои беа камен-темелници на нејзината хегемонија – создавајќи вакуум што Пекинг ќе сака да го искористи. Кина ќе се надева дека ќе добие поголем простор да воспостави глобална лидерска улога и да обликува сè повеќе мултиполарен свет во свои интереси.
КИНА ГО НАМЕТНУВА СВОЕТО ВЛИЈАНИЕ
Визијата на кинескиот претседател Кси Џинпинг е меѓународен поредок, а не хаос. Но, тој поредок ќе ги избегне нормите и сојузничките системи засновани на универзални вредности во корист на необврзувачки партнерства засновани на заеднички интереси. Во пракса, ова ќе ѝ даде на Кина значително влијание поради големината на нејзината економија, нејзиното технолошко лидерство и нејзината растечка воена моќ.
Пекинг се обидува да ја реализира оваа визија преку преобликување на Обединетите нации (ОН), туркање на сопствените меѓународни иницијативи и поставување на условите и материјалните услови со кои се управуваат новите технологии и синџири на снабдување.
Од 2021 година, Пекинг откри три глобални иницијативи поврзани со неговото влијание во ОН: Иницијатива за глобален развој (GDI), Иницијатива за глобална безбедност (GSI) и Иницијатива за глобална цивилизација (GCI).
Повелбата на ОН се повикува како „јадро“ на меѓународниот систем во Концепт документот GSI – а иницијативите поврзани со GCI кои промовираат „дијалог меѓу цивилизациите“ беа одобрени од Генералното собрание на ОН и УНЕСКО (од каде што Трамп претходно ги повлече САД) ОН, исто така, станаа клучен инструмент преку кој Кина се обиде да ја изгради својата улога како глобален посредник, вклучително и промовирање на мировен план за Украина заедно со Бразил.
GDI претставува еволуција на пристапот кон меѓународниот развој спроведен преку Иницијативата за појас и пат (BRI), која ја воспостави улогата на Кина како примарен развојен партнер за земјите од глобалниот југ. Двете иницијативи кои треба да се следат ќе бидат GSI и GCI.
ГСИ претставува рамка за меѓународна безбедносна соработка наспроти воените сојузи на САД. Додека Кина не е никаде блиску до САД во однос на глобалниот воен досег, GSI е прилагоден на нејзините силни страни, со фокус на соработката во областите вклучувајќи ја домашната и безбедноста на податоците. Намалените американски обврски ќе му помогнат на Пекинг да го користи GSI за ширење на кинеските безбедносни норми, а истовремено да ги заштитува кинеските економски интереси.
Кина веќе се покажа како атрактивен безбедносен партнер за американските одбранбени партнери. Пакистан, главен сојузник на САД кој не е член на НАТО (MNNA), ја интензивира безбедносната соработка со Кина за да ги заштити кинеските државјани кои работат на проектите на БРИ. Египет, друга MNNA, се шпекулира дека планира да ги замени своите борбени авиони Ф-16 од американско производство со кинески Ј-20.
Спротивно на тоа, GCI е дизајниран да обезбеди алтернатива на вредностите на универзалните човекови права предводени од Западот. Наместо тоа, промовира меѓународен систем заснован на карактеристични цивилизации, секоја со свои вредности и политички системи чиј суверенитет и авторитет мора да се почитуваат.
Оваа рамка, веќе рутинска во кинеските дипломатски читања, е инхерентно привлечна за новите сили незадоволни од светскиот поредок предводен од Вашингтон.
Неангажираната американска администрација би можела да дозволи дискурсот за „цивилизациски“ вредности на Пекинг да стане основа на меѓународната дипломатија, особено со зголеменото кинеско влијание во ОН.
ВЛИЈАНИЕТО НА КИНА ПРЕКУ ТРГОВИЈАТА И ТЕХНОЛОГИЈАТА
На крајот, најсилното влијание на Кина ќе продолжи да произлегува од трговијата и технологијата, особено таму каде што веќе има воспоставено водечка улога.
Систематскиот пристап на Кина за развој на зелена технологија, од производство на енергија до електрични возила, веќе ѝ даде доминација на овие синџири на снабдување.
Со оглед на тоа што кинеската технологија станува вообичаена работа, така и кинеските стандарди кои ја регулираат нивната употреба најверојатно ќе станат норма.
Неговата напредна техничка способност, во комбинација со нејзиниот статус како клучен партнер за развој и технологија низ Глобалниот југ, значи дека остатокот од светот ќе стане сè позависен од Кина за синџири на снабдување со зелена технологија. За возврат, како што кинеската технологија станува популарен, така кинеските стандарди кои ја регулираат нивната употреба најверојатно ќе станат норма.
ОТСУСТВОТО НА САД – ПЛУС ЗА КИНА
Администрацијата на Трамп што не сака да се вклучи во меѓународна соработка за климата ќе ја остави Кина како најголем играч – со технологијата и добрата што остатокот од светот ги бара за зелената транзиција.
Меѓународното влијание што ова ќе и го даде на Кина не треба да се потцени. Овогодинешниот Форум за кинеско-африканска соработка забележа низа обврски за зголемување на соработката во обновливите извори на енергија и зелената технологија. Самитот, исто така, ги согледа обврските за продлабочување на соработката на друга, потенцијално менувачка технологија на парадигмата: ВИ.
Желбата на Кина да стане водечки играч во глобалното управување со вештачката интелигенција претставува сличен предизвик за САД кои гледаат навнатре.
Кина сака да сподели експертиза и да соработува со земјите од глобалниот југ за директна имплементација на системи за вештачка интелигенција, на пример во проекти за паметни градови. Отсуство на САД – единствениот друг сериозен конкурент – Кина ќе може да постави меѓународни стандарди за употреба на вештачка интелигенција и да воспостави долгорочна зависност од кинеските норми и системи.
На крајот, рамнотежата на меѓународното влијание на САД и Кина не зависи од билатералните односи меѓу САД и Кина, туку од односот на секоја земја со остатокот од светот, заклучува анализата на британскиот тинк-тенк.
