Аналитика
Киев и Братислава постигнаа прелиминарен договор за решавање на тековниот спор околу украинските житарки. Двете земји се согласија да го засилат новиот систем за контрола на протокот на четирите украински производи кои во моментов се на црната листа според едностраната забрана на Словачка: пченица, пченка, семе од репка и семки од сончоглед.
Пробивот дојде по виртуелната средба во средата меѓу Јозеф Биреш, словачкиот министер за земјоделство и рурален развој, и неговиот украински колега, Микола Солски. Министрите „се договорија за развој на систем за тргување со жито заснован на издавање и контрола на лиценци“, се вели во изјавата на словачкото министерство за Euronews.
Неочекуваниот договор на Украина со Словачка ги остава Полска и Унгарија како единствените две земји-членки на Европската унија кои имаат намера да ги продолжат своите забрани за украинските стоки, трговски спор што ги тестира границите на солидарноста на блокот со нацијата разурната од војна.
Конфликтот за вклучување и исклучување драматично ескалираше во текот на викендот, откако Европската комисија во петокот одлучи да ги укине ограничувањата што важеа за Полска, Унгарија, Словачка, Романија и Бугарија од 2 мај.
Според тие забрани, беше дозволен транзит на пченица, пченка, семе од репка и сончоглед низ петте источни земји, но не и продажба и складирање на нивните домашни пазари. Мерките, кои беа вонредни по природа и многу контроверзни, требаше да се избегнат нарушувања на пазарот предизвикани од приливот на житни култури без тарифи, евтини.
По испитувањето на економските податоци, Комисијата заклучи дека забраните повеќе не се неопходни и избра да ги укине постепено. За возврат, Киев се согласи да поднесе „акционен план“ за да го засили надзорот над сопствениот земјоделски извоз и да избегне нови бранови.
Компромисот беше критикуван од Полска, Унгарија и Словачка, кои брзо тргнаа да воведат нови забрани на унилатерален и некоординиран начин. Во меѓувреме, Романија и Бугарија се воздржаа од каква било одмаздничка акција, и покрај притисокот од нивните земјоделци.
Засилената расправија стигна до салите на Генералното собрание на Обединетите нации за време на жестокиот говор на претседателот Володимир Зеленски. „Алармантно е да се види како некои во Европа, некои наши пријатели во Европа, играат солидарност во политички театар – правејќи трилер од житото“, рече Зеленски во вторникот. „Можеби изгледа дека играат своја улога, но всушност помагаат да се постави сцената (за) московски актер“.
Обвинителските зборови на Зеленски ја налутија Полска, која потоа објави дека ќе ги запре новите испораки на оружје и муниција за нацијата разурната од војна.
ПРАВНА РАЗВРСКА
Како што се појавија вестите за украинско-словачкиот договор во четвртокот, Европската комисија ја подигна можноста за покренување правна постапка против оние земји-членки кои сè уште имаат забрани со цел да се обезбеди усогласеност со правото на ЕУ, кое трговската политика ја става под ексклузивна надлежност на Комисијата .
„Комисијата, во еден момент, ги задржува своите права, доколку е потребно, да покрене постапка за прекршување на оние земји кои воведоа еднострани забрани“, рече портпаролот во четвртокот попладне, додавајќи: „Сè уште не сме стасале таму“.
Доколку покрене постапка за прекршување, извршната власт би можела да се најде и како тужител против Полска и Унгарија и како нивен бранител, бидејќи ќе мора да ги претставува двете земји против Украина пред СТО, дури и ако нивните постапки се спротивни на заедничката линија на акција. Тужбата поднесена од Киев се уште е во рана фаза на консултации.
