ЌЕ СЕ ДОГОВОРАТ ЛИ ЕРДОГАН И ПУТИН за црноморската трговија со жито?

Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган и неговиот руски колега Владимир Путин ќе се фокусираат на договорот за жито во Црното Море за време на нивниот состанок в понеделник, додека Турција се обидува да ја врати Москва на договорот, рече главниот советник за надворешна политика на Ердоган. „Ние играме водечка улога овде. Гледаме силна поддршка од целиот свет за реализација на житниот коридор“, изјави главниот советник за надворешна политика и безбедност на Ердоган, Акиф Чагатај Килич во интервју за телевизискиот канал А Хабер.

„Актуелниот статус (на договорот за жито) ќе се дискутира на самитот во понеделник. Ние сме претпазливи, но се надеваме дека ќе постигнеме успех бидејќи ова е ситуација која влијае на целиот свет“, рече Килич.

Во меѓувреме, руски беспилотни летала ја погодија пристанишната инфраструктура на реката Дунав, која е клучна за извозот на жито од Украина, при што беа повредени најмалку две лица во нападот врз јужните делови на регионот Одеса во неделата, соопштија украинските власти.

Дунав стана главна рута на Украина за извоз на жито од јули, кога Русија се откажа од договорот постигнат со посредство на ОН и Турција, кој му овозможи сигурен премин на Киев на извозот на житарки, маслодајни семиња и растителни масла преку Црното Море.

Анкара ја призна техничката сложеност околу договорот, особено во однос на руското жито и механизмите за плаќање, рече Килич. Прашањето вклучува и меѓународни платежни системи како што е SWIFT, што претставува повеќеслоен предизвик, додаде Килич.

„Тука е важна одлуката на рускиот лидер. Верувам дека билатералната средба меѓу претседателот Ердоган и Путин ќе ја одигра најважната улога во ова прашање.

ТОПЛО-ЛАДНО НА РЕЛАЦИЈА АНКАРА-МОСКВА

Турскиот лидер се надева дека ќе го искористи неформалниот самит во црноморското летувалиште Сочи како основа за мировни преговори за кои дебатираат некои западни претставници, но и дека двете страни сакаат да се одржат само под свои услови.

Ердоган е еден од ретките лидери во одбранбениот сојуз на НАТО кој одржува отворен пристап до Путин. Двајцата лидери имаа блиски, но бурни односи кои се чини дека станаа посилни откако Русија ја започна својата „специјална воена операција“ во февруари 2022 година.

Одлуката на Путин да ги намали и одложи плаќањата на Турција за увоз на руски гас помогна да се олесни економската криза што речиси го спречи Ердоган да победи на реизборот во мај.

Турција возврати со одбивање да се приклучи на западните санкции кон Москва и стана клучна локација за Русија да пристапи до услуги и стоки.

Но, Ердоган, исто така, го иритираше Путин со тоа што ја снабдува Украина со оружје и ги поддржува нејзините амбиции да се приклучи на НАТО.

Кремљ особено се налути кога Ердоган во јули му дозволи на украинскиот претседател Володимир Зеленски да ги врати петте команданти што Русија ги испрати во Турција во голема размена на затвореници. Командантите требаше да останат во Турција, а Кремљ предупреди дека „ќе го земе тоа предвид во нашите идни договори“ со Ердоган.

Сепак, и Москва и Киев сега бараат поддршка од Ердоган во нивниот ќор-сокак околу житото и непријателствата во Црното Море.

Русија го следеше прекинот од договорот за жито во јули со повторени напади врз украинската пристанишна инфраструктура на кои Киев се спротивстави со свои напади околу Црното Море. Тоа го означи крајот на единствениот голем договор потпишан од двете страни за време на борбите.

Способноста на Украина да извезе повеќе од 32 милиони тони жито според договорот ги намали глобалните цени на храната и го намали гладот во Африка и делови од Блискиот Исток.

Турција помогна да се постигне договорот поддржан од ОН и сега се обидува да го оживее за да го врати дипломатскиот престиж да биде клучен посредник меѓу Москва и Киев.

Ердоган го испрати министерот за надворешни работи Хакан Фидан во Киев и Москва за да ги подготви разговорите со Путин и да се обиде да ги спречи страните да продолжат со нивните сопствени ривалски планови за извоз на жито.

Украина испрати четири бродови да тестираат нова рута што влегува во меѓународните води само накратко и во голема мера ги следи оние контролирани од членките на НАТО – и со тоа помалку склона кон руски напади.

Москва го истурка сопствениот предлог за испорака на бесплатни прехранбени производи во Африка и испраќање жито со намалена цена за преработка во Турција според предложениот договор со Катар. Русија вели дека минатогодишниот договор не успеал да ги укине индиректните ограничувања на нејзиниот извоз на жито и ѓубрива што постоеја поради западните ограничувања на пристапот на Москва до глобалните платежни системи и осигурување.

Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров, исто така, го отфрли новиот жито предлог на генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, што Хакан го промовираше во Москва. „Во овој (предлогот) сè уште нема ниту една гаранција, само ветувања“, рече Лавров.