Аналитика
Американскиот претседател Доналд Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски постигнаа билатерален договор САД заеднички да инвестираат во клучните минерали и други вредни ресурси на Украина. Иако рамката остава многу детали да се разработат, ова е прв договор од ваков вид. Како што дополнителни земји, како Демократска Република Конго, бараат сличен договор, разбирањето на условите на договорот со Украина и неговата веројатна ефикасност има важни импликации за безбедноста на минералите на САД.
Зеленски веќе се согласи со прелиминарните услови на договорот, за кој Трамп рече дека има за цел да им помогне на американските даночни обврзници да ја вратат помошта испратена до Украина за време на војната со Русија, која започна целосна инвазија во февруари 2022 година.
По потпишувањето на договорот, двете страни ќе започнат преговори за инвестициски фонд за реконструкција за да одредат како ќе се распределат ресурсите.
ШТО СОДРЖИ ДИЛОТ МЕЃУ САД И УКРАИНА?
Билатералниот договор е значително различен од оригиналниот договор за минерали предложен од администрацијата на Трамп. Првичниот договор предвидуваше Украина да ги искористи своите минерални ресурси за да им врати на Соединетите држави 500 милијарди долари за воената помош која претходно ја дале.
Зеленски се повлече, тврдејќи дека вистинската американска помош за Украина е многу помала.
За време на посетата на британскиот премиер Кир Стармер на Белата Куќа, Трамп зборуваше и за идниот договор меѓу САД и Украина, кој вклучува споделување на украинските минерални ресурси. Претседателот најави дека САД ќе „копаат, копаат, копаат“, што тој го опиша како клучен елемент на идната соработка меѓу двете земји.
Договорот, како што рече, ќе има корисен ефект и врз американската воена помош за Украина, што тој го нарече „достоен чекор“ во одбраната на Украина.
Тој исто така рече дека американско-украинскиот договор за споделување на минералните ресурси ќе обезбеди основа за „поодржливи идни односи“ меѓу двете земји. „Ова ќе стимулира долгорочен просперитет и ќе и помогне на Украина да се обнови“, додаде Трамп, нагласувајќи ја лошата состојба на инфраструктурата на Украина.
Според Килскиот институт за светска економија, кој ја следи воената, финансиската и хуманитарната помош за Украина од почетокот на војната, САД донирале 114 милијарди евра. Сепак, американското Министерство за одбрана ја става оваа бројка повисока од речиси 183 милијарди долари, што ги вклучува трошоците за надополнување на одбранбените резерви на Украина.
Договорената рамка не ги означува правата на приходите од минерали во вредност од 500 милијарди долари за Соединетите држави, ниту пак вклучува безбедносна гаранција за Украина. Наместо тоа, договорот формира инвестициски фонд за реконструкција со заедничка сопственост на САД и Украина. Украина ќе придонесе во фондот со 50 отсто од сите приходи заработени од идната монетизација на сите средства од природни ресурси во сопственост на украинската влада. Ова вклучува наоѓалишта на минерали, нафта, природен гас и друга релевантна инфраструктура, но, особено, не ги вклучува ресурсите кои веќе служат како извор на приходи за Украина, како што се операциите на Нафтогас и Укрнафта, најголемите украински производители на нафта и гас. Тоа значи дека профитабилноста на фондот е целосно зависна од успехот на новите инвестиции во ресурсите на Украина.
Според Украина Инвест, канцеларијата за промоција на инвестиции на украинската влада, таа поседува значително природно богатство во минерални ресурси во вредност од трилиони долари.
Придонесите во фондот ќе бидат реинвестирани во проекти во Украина за понатамошен развој на средства, вклучувајќи минерални наоѓалишта, нафта, природен гас, инфраструктура и пристаништа. Овие проекти ќе треба дополнително да се дефинираат во финалниот договор за фондот. Овие инвестиции од фондот имаат намера да поттикнат понатамошен интерес на приватниот сектор за инвестирање во ресурсите на Украина и да го привлечат потребниот капитал за реконструкција и развој на ресурсите на Украина. Затоа, одговорот на приватната индустрија е клучен за успехот на фондот и ќе определи колкава вредност на крајот ќе извлечат САД.
Договорот вклучува малку за да се гарантира безбедноста на Украина или да се потврди финансиската и воената поддршка на САД во тековниот конфликт. Сепак, идејата е дека со заеднички американско-украинско инвестирање во ресурсите на нацијата, Соединетите држави ќе продолжат да имаат удел во безбедноста, стабилноста и трајниот мир на Украина и затоа ќе бидат поттикнати да ја поддржуваат и бранат украинската безбедност. Се очекува претседателот Зеленски да се сретне со претседателот Трамп во петок во Вашингтон за да го потпише договорот.
Договорот го прикажува предлогот САД и Украина да развијат план за искористување на идните приходи од резервите на ретка земја и критични минерали на Украина, како и од нејзиниот сектор за нафта и гас.
Не е јасно од каде ќе дојдат преостанатите 50 проценти и колкава контрола ќе имаат САД врз фондот. САД ќе се обврзат да ја поддржат долгорочната економска стабилност и просперитет на Украина, но не нудат директни безбедносни гаранции.
РУДНОТО БОГАТСТВО НА УКРАИНА
Според податоците на Министерството за економија на Украина, земјата има наоѓалишта на 22 од 34 минерали класифицирани како критични од ЕУ. Украина, исто така, има резерви на елементи од ретка земја, група од 17 метални минерали неопходни за високотехнолошка примена во електрониката, одбраната, воздушната и обновливата енергија, вклучувајќи лантан, цериум и неодиум.
Според Обединетите нации, критичните минерални резерви на Украина сочинувале приближно 5 отсто од глобалното снабдување заклучно со 2022 година.
Неговите критични минерали вклучуваат благородни и обоени метали, феролегури и минерали како што се титаниум, циркониум, графит и литиум.
На Украина отпаѓа 7 отсто од глобалното производство на титаниум.
Нејзините резерви на литиум се во голема мера неискористени и се сметаат за едни од најголемите во Европа, со околу 500.000 тони.
Според Центарот за меѓународни односи и одржлив развој (ЦИРСД), тинк-тенк за јавна политика регистриран во Белград и Њујорк, пред руската инвазија во 2022 година, Украина регистрирала 20.000 наоѓалишта на минерали, од кои 8.700 се докажани, што опфаќа 117 од 120-те глобално користени метали и минерали.
Земјата има некои од најголемите резерви на јаглен, гас, железо, манган, никел, руда, титаниум и ураниум во светот. Но, повеќето од овие минерални депозити се сместени во реоните на Луганск, Доњецк, Запорожја, Днепропетровск, Коровоград, Полтава и Харков.
Русија, која контролира приближно 20 отсто од Украина, вклучително и големи делови од Луганск, Доњецк и Запорожје, каде се наоѓаат околу 40 отсто од металните ресурси на Украина, пренесува новинската агенција Ројтерс.
Губењето на пристапот до овие ресурси не само што влијаеше на економијата на Украина, туку и ги наруши глобалните синџири на снабдување, особено во секторите за висока технологија и одбрана.
Сепак, реализацијата на идејата за поширока експлоатација на минералното богатство на Украина под патронат на Соединетите Американски држави нема да оди мазно. Пред се, мапирањето на рудното богатство на оваа земја датира од пред 30-60 години, од времето на Советскиот Сојуз и се смета за застарено. Без прецизни податоци, рударските компании веројатно нема да ризикуваат да инвестираат стотици милиони долари во потенцијално неостварливи депозити.
Второ, војната ја збриша основната инфраструктура на Украина. Рударството е меѓу најинтензивните енергетски индустрии во светот. Таа опфаќа приближно 38 отсто од глобалната употреба на индустриска енергија и околу 15 отсто од вкупната потрошувачка на електрична енергија на глобално ниво. Помеѓу 2022 и 2023 година, речиси половина од капацитетот за производство на електрична енергија на Украина беше окупиран од руски сили, уништени или оштетени, додека околу половина од големите мрежни трафостаници во земјата претрпеа оштетувања од воените дејствија.
Исто така, со оглед дека инвестициите во рударската индустрија најчесто се враќаат по повеќе од една или две децении, рударските компании не сакаат да направат долгорочни инвестиции поради тековниот безбедносен ризик во Украина. Од времето кога се идентификувани резервите, на глобално ниво, потребни се во просек 18 години за да се развие рудник и чини 500 милиони долари и 1 милијарда долари за изградба на рудник и фабрика за сепарација.
Отсуството на безбедносни гаранции во билатералниот договор дополнително ја комплицира ситуацијата.
(Извори: Центар за стратешки и меѓународни студии, Ал Џазира)
(Фото: Ал Џазира, ТВП)
