Аналитика
Помалку од три недели пред почетокот на турнирот, Светското првенство во Катар останува обвиткано со контроверзии – најмногу поради смртта на мигрантите кои ги граделе стадионите под страшни услови. FRANCE 24 разговараше со коавторот на новата книга во која детално се опишани нивните маки.
За Кришна Тимислина, кој работеше неколку години на градилиштата за Светското првенство во Катар, условите беа „пекол на земјата“. Интервјуирани од француските новинари Себастијан Кастелие и Квентин Мулер за нивната книга „Les Esclaves de l’Homme Pétrole“ („Робовите на нафтениот човек“), Тимислина рече дека се несигурни услови за живеење, ужасен квалитет на водата и бескрајни промени, го знаеме нашето здравје се оштетува – но дали имаат избор? „Толку голем дел од Катар се гради благодарение на нашата работа – се градат стадиони, трговски центри, мостови и патишта – но ние не сме поканети да учествуваме во сонот“, се жали Тимислина (36).
Тој раскажува за работата со френетично темпо (понекогаш 18 часа на ден со голема топлина и напојувана од енергетски пијалоци), вода со сомнителен квалитет, монтажни куќишта без простор или приватност и – што е најстрашно – луѓе кои умираат од несреќи или исцрпеност.
Кога одат во Катар, работниците од земјите во развој како Индија, Пакистан, Непал, Кенија и Судан играат „руски рулет на миграцијата“, рече Кастелиер. „Тие ја пробуваат својата среќа, знаејќи дека не е апсолутно сигурно дека нешто страшно ќе им се случи. Нив ги привлекуваат високите плати – многу високи во споредба со нивните земји од кои доаѓаат. Тие го гледаат тоа како економска можност што вреди за ризиците“.
Кастелие и Мулер им дадоа глас на многу од нив во нивната книга, собирајќи околу 60 сведоштва. Катар е домаќин на речиси 400.000 работници мигранти, често во услови на современо ропство.
„Тоа е како работна сила за еднократна употреба“, рече Кастелие. „Така функционира миграцијата во земјите од Заливот. Невозможно е имигрантот да добие локално државјанство. Значи, кога веќе не работат, мора да заминат. Можеше да се види како тоа се случи за време на Ковид, кога сè дојде во застој“.
Но, земјите од Заливот не се единствените кои имаат корист од овој систем: 25 отсто од БДП на Непал, на пример, се произведуваат од дознаки од луѓе кои работат во странство. Многу такви влади се среќни што ги гледаат своите граѓани кои работат во земјите од Заливот – па дури и ги охрабруваат со организирање на заминувања.
ЕКСПЛОАТАТИВЕН СИСТЕМ “КАФАЛА“
Мигрантите кои пристигнуваат во земјите од Персискиот залив наскоро стануваат плен на експлоататорски систем, со „кафала“ во срцето на него. Широко користен систем во Заливот, на секој мигрант, честопати неговиот или нејзиниот работодавец, му се доделува спонзор (или „кафеел“). Системот ги става мигрантите на милост и немилост на нивните работодавци, кои често им ги одземаат пасошите по пристигнувањето.
Системот кафала „му дава на работодавачот голема моќ над вработениот“, рече Кастелие. „Се е во ред доколку работодавачот ги почитува правилата. Но, ако не, животот на вработениот може да стане жив пекол“.
Во обид да го подобри својот имиџ додека се вртеа контроверзи околу Светското првенство во 2022 година, Катар официјално го укина системот кафала во 2016 година. Сепак, во реалноста, „многу аспекти од него се уште се во сила“, рече Кастелие. „Најзначајно, работодавачот може да каже дека мигрантот што работи за нив е бегалец. Така, ако домашната работничка, на пример, сака да ги осуди злоупотребите од страна на нивниот работодавец, овој може лесно да каже дека побегнал – и наместо да ги разгледува поплаките на работникот, полицијата само ќе ги врати кај нивниот работодавец“.
„Во Катар има совршено добри работодавци, но и злобни – како во секоја земја“, рече Кастелие. „Проблемот е што во Катар лошите работодавци можат да прават што сакаат. Има чувство на целосна неказнивост. Работодавците знаат дека сè што треба да направат е да ги вратат мигрантите назад во нивните земји на потекло и никогаш повеќе нема да слушнат за нив“.
Катар искористи огромен прилив на странски работници за да ја изгради инфраструктурата за фудбалската екстраваганција – со мигранти кои градат патишта, нов аеродром, железничка мрежа и седум нови стадиони. Сепак, човечката цена беше страшна. Во извештајот објавен во август 2022 година, Амнести Интернешнал рече дека повеќе од 15.021 странец од сите возрасти и занимања умреле во Катар помеѓу 2010 и 2019 година, притоа признавајќи дека причините за смртта не се јасни.
Истрагата на „Гардијан“ од февруари 2021 година покажа дека најмалку 6.751 работници мигранти загинале во Катар од 2010 до 2020 година. Но, Кастелие истакна дека реалната бројка е веројатно многу поголема. „Овие бројки главно доаѓаат од азиските амбасади во Катар; немаме статистика за африканските работници таму“.
Покрај тоа, Кастелие и Мулер во својата книга истакнуваат дека фигурата на Гардијан не ги зема предвид работниците кои умираат по враќањето дома. Посочуваат дека многу такви ненавремени смртни случаи се должат на проблеми со бубрезите по конзумирање на небезбедна вода. Истрагата на Амнести интернешенел покажа дека најмалку 6.751 работници мигранти починале во Катар од 2010 до 2020 година од пиење домашен алкохол и енергетски пијалоци додека се борат да го одржат избезуменото работно темпо.
„ИМА МНОГУ НЕСРЕЌИ“
Климата во Катар има многу врска со високата стапка на смртност. „Во лето е многу топло“, рече Кастелие. „Тоа е навистина пеколно работење во градежната индустрија. Катар ја забрани работата на отворено од 10:30 до 15 часот, но забележани се многу прекршувања“.
Недостатокот на обука може да биде уште една причина за смрт. „Тие ги ставаат луѓето кои не биле обучени на огромни машини или на скелиња и често немаат поим за безбедносни мерки – така што има многу несреќи“, рече Кастелие.
Катар знае дека сето ова предизвикува лош ПР: „Совршено е свесен дека приказните за работниците мигранти се проблем; тие постојано се обидуваат да создадат наратив дека се модернизирачка земја“.
Така, Катар љубоморно ја штити сликата што сака да доминира во јавната имагинација. Низ книгата, двајцата новинари опишуваат атмосфера во која новинарите се обесхрабрени да го напуштат курсот од организираните прес-тури и да известуваат за смртни случаи на градилиштата.
Додека известуваше во катарската индустриска област каде што беа изградени стадионите, коавторот на Кастелие, Мулер, беше наместен, а потоа следен од две катарки кои сакаа да ја предупредат полицијата за присуството на новинарот на место каде што е скриена темната страна на Катар.
Катар ја укина забраната работниците да го менуваат работодавецот и воведе минимална месечна плата од 1.000 ријали (околу 280 евра). Катарската влада вели дека направила повеќе од која било друга земја во регионот за да ги подобри условите за работниците мигранти и силно ги отфрла извештаите на медиумите и групите за човекови права за илјадници смртни случаи на градилиштата.
„Катар ги спроведе реформите, но тоа го направи доста доцна, па ќе знаеме колку се значајни само по Светското првенство“, рече Кастелие. „Ако не се искрени, ризикуваат да се намалат во однос на односот кон работниците мигранти, откако вниманието на медиумите ќе отиде на друго место“.
