Повеќе од половина пензии се помали од 14.000 денари, колку би се зголемиле со најавените корекции?

Зголемување на пензиите ќе биде една од првите одлуки на новата влада, најави претседателот на СДСМ и мандатар за состав на новата влада, Димитар Ковачевски претставувајќи ја Програмата и составот на новата Влада во периодот од 2022-2024 година на собраниска седница.

-Одржувањето на животниот стандард и куповната моќ на населението мора да се задржи и зголеми. За таа цел, една од првите мерки на новата влада ќе биде поддршка на пензионерите, преку посебно зголемување на пензиите, порача Ковачевски.

Тој додаде дека покрај посебното зголемување на пензиите, владата ќе остане посветена и на подобрување на понатамошниот модел за редовно законско усогласување на пензиите кое се врши два пати во годината.

Партија на пензионери: Целта ни е просечна пензија да биде 60 отсто од просечна плата

Партијата на пензионери пак, подолго време се залагаше за смена на моделот за услогласување на пензиите, тие да се корегираат освен со растот на трошоците на живот и со растот на платите.

– Ние бараме нова методологија што ќе овозможи просечната пензија да биде 60 проценти од просечната плата, а минималната пензија да биде 70 проценти од минималната плата – изјави Илија Николовски, претседател на Партијата на пензионери.

Според последните податоци на Државниот завод за статистика, просечната нето плата во државата е 29.145 денари (октомври 2021 година), а просечната пензија е 15.845 денари (податок од Фондот за ПИОМ за ноември). Доколку се направи нова методологија со која би се исполнило барањето на Партијата на пензионери, прсечната пензија би требала да биде 17.487 денари, а минималната пензија, доколку се исполни ветувањето на Владата дека ќе се зголеми на 18.000 денари, би требала да биде 12.600 денари. Според актуелната минимална плата од 15.200 денари, минималната пензија не би смеела да биде пониска од 10.600 денари.

Партијата на пензионери објави дека постигнала договор со премиерот Заев за промена на методологијата на усогласување на пензиите:

„Партијата на пензионери, во текот на изборната кампања за локалните избори во октомври, во рамки на коалицијата предводена од СДСМ, се избори премиерот Заев да го прифати предлогот пензиите освен со порастот на трошоците на живот и порастот на БДП, да се усогласуваат (зголемуваат) сразмерно и со порастот на просечната плата во земјата“.

Според сегашната законска регулатива, пензиите се усогласуваат двапати годишно, на 1 јануари и на 1 јули, и усогласувањето зависи од инфлацијата, без да се стават во корелација со растот на платите во државава, освен ако има пораст на минималната плата во тековната година за повеќе од 15 проценти и пораст на просечната плата во претходната година за повеќе од 5 проценти, а овие услови тешко се задоволуваат. Дополнително, усогласување е можно и во случај ако бруто-домашниот производ во претходната година има реален пораст повеќе од 4 проценти.

Мршиќ: Недоволната индексација носи ризик од значителна ерозија на пензиите

Универзитетската професорка Јадранка Мршиќ, вели дека начинот на кој пензиите се усогласуваат е важна карактеристика на јавните пензиски системи, затоа што има силен ефект врз долгорочната адекватност на пензиите.

– Во Европа, адекватноста на старосните пензии повторно е ставена помеѓу главните цели на социјалните политики. Нов нагласок е даден на ефективноста на јавните пензиски системи во однос на нивните заштитни функции на сигурноста на приходите во период на старост и за спречување или ублажување на ризиците од сиромаштија на пензионерите. До скоро дебатите за адекватноста се однесуваа главно на опаѓањето на заменските стапки (сооднос на прва пензија/последна плата) за пресметување на првите пензии при пензионирањето. Овие посуптилни подобрувања одразуваат благ пресврт од претходните реформски иницијативи насочени главно кон одржливост на пензиските системи. Тие се обидуваат да избегнат или ублажат ерозија на пензиите и признаваат дека индексирањето претставува клучен елемент на правото на пензијата како право од социјално осигурување – вели професорката Мршиќ.

Таа објаснува дела со цел да се заштити долгорочната адекватност на пензиите, пониските нивоа на првата пензија (во однос на последната плата) бараат построг фокус на соодветните правила за индексирање, бидејќи недоволната индексација носи ризик од значителна ерозија на пензиите и масовна загуба на куповната моќ со тек на време.

– Во Холандија индексацијата се врши целосно со пораст на платите и на тој начин заменската стапка која е основа за пресметката на првата пензија останува иста, односно пензијата во тек на целиот период на користење е во ист процент од платата.

Индексацијата на пензиите може да исполнува различни цели, главната е да се спречат загуби на куповната моќ во тек на времето на користење што се постигнува преку усогласување со порастот на цените. Друга цел е да им се овозможи на пензионерите да учествуваат во растечкиот животен стандард на активната популација преку усогласување со растот на платите. Пензиските системи користат различни модели на индексација: со цени, со плати или комбинирано со цени и плати, најчесто во сооднос 50 % : 50 % (швајцарска формула) која се користеше и кај нас пред измената на Законот за пензиско и инвалидско осигурување со која се воведе усогласување само со пораст на цени со важност од 2019 година, или во друг сооднос, како на пример 60 % пораст на плати : 40 % пораст на цени во Словенија.

– Усогласување само со порастот на цените ги намалува пензиите во однос на просечните плати. И примената на комбинирана индексација во услови на поголем пораст на платите од растот на инфлацијата ги намалува пензиите во однос на просечните плати. Тоа се случи со пензиите на македонските пензионери, па просечната пензија се намалила во однос на просечната плата од 58.5 % во 2016 година на 54.4% во 2021 (според податоци за висина на просечна нето плата и просечна пензија за октомври), затоа што во текот на овие шест години (2021/2016) платите пораснале  за 24.25%,  а пензиите за 15.43%. На пример во Словенија со закон е поставен коефициент од 57.25% на пензија во однос на плата – објавни Мршиќ.

Графикон Движење, раст и сооднос на просечна пензија и просечна плата (2016-2021 октомври)

  Факти за пензиите

Сегашните факти пак, за македонските пенизонери се поразителни. Просечна пензија во Македонија е 15.845 денари (последен податок за ноември 2021 година),  бројот на пенизионери е 326.814, што значи значителен дел од вкупната популација. Дури 27% од пензионерите имаат пензија до 11.000 денари. Од 11.000 денари до 14.000 денари имаат 23.15% од пензионерите. Значи, над половина од пензионерите имаат помала пензија од 14.000 денари! Од 14.000 до 18.000 денари пензија имаат 20,97% од коросниците, а над 18.000 денари имаат среќа да земаат 28,8% од пензионерите.

Редакција Пари