Аналитика
Неодамна завршениот самит на БРИКС во Казан, Русија, беше значаен поради неколку причини. Прво, беше забележано продолжување на формалните билатерални разговори меѓу Индија и Кина, што сигнализира затоплување на замрзнатите односи меѓу двете најнаселени земји во светот, кои претставуваат 2,8 милијарди луѓе. Значајно е тоа што на состанокот беа прифатени и 13 нови земји како „партнери“, со што влијанието и големината на групацијата се подигна на поголеми нивоа.
Во текот на следните две децении, големината на блокот се планира да ги надмине економиите на групата седум (Г7) западни земји предводени од САД. 13-те земји кои станаа партнери на БРИКС се Алжир, Белорусија, Боливија, Куба, Индонезија, Казахстан, Малезија, Нигерија, Тајланд, Турција, Уганда, Узбекистан и Виетнам. Овие партнерски земји на крајот ќе станат полноправни членки на БРИКС.
Од БРИК до БРИКС
Економистот на Голдман Сакс, Џим О’Нил, го измисли терминот БРИК (Бразил, Русија, Индија и Кина) во истражувачки труд од 2001 година под наслов „Изградете подобри глобални економски БРИК“ за да проектира како овие четири динамични нации, доколку се одржи нивното темпо на раст, ќе доминираат во глобалната економија до 2050 година.
О’Нил проектирал дека „тежината на БРИК“ експоненцијално ќе порасне во наредната деценија и квартетот ќе влијае на глобалната економија до тој степен што Г7 ќе биде принудена да ги смести овие земји.
Називот БРИК веднаш се симна и создаде голем интерес кај економистите и експертите за стратешки прашања. Голдман Сакс објави втор труд под наслов „Сонувајќи со БРИК: Патот до 2050 година“ во 2003 година, тврдејќи дека БРИК би можеле да ги надминат најголемите западни економии до 2039 година.
Рускиот претседател Владимир Путин беше меѓу првите кои ја прифатија идејата за БРИК. Тој презеде проактивни чекори за да ги придвижи другите за да формираат блок кој ќе порасне за да стане противтежа на глобалната економија во која доминира Западот. Русија беше домаќин на првиот официјален самит на БРИК во 2009 година.
Јужна Африка се приклучи една година подоцна на покана од Кина, формирајќи огромна групација од пет земји официјално наречена БРИКС (Бразил, Индија, Кина и Јужна Африка).
Во 2023 година, палубите беа исчистени за да се вклучат уште пет во големата експанзија: Египет, Етиопија, Иран, Саудиска Арабија и Обединетите Арапски Емирати. Аргентина, исто така, беше поканета и подготвена да се приклучи на блокот, но нејзиниот новоизбран претседател Хавиер Милеи се откажа од тој план бидејќи сакаше да се усогласи со Западот. Останатите пет земји се приклучија на групата на почетокот на оваа година.
Премногу голем за игнорирање
Десетте членки на БРИКС сега сочинуваат повеќе од една четвртина од глобалната економија и речиси половина од светското население. Групата е подготвена да изврши влијание врз војните во Појасот Газа и Украина, обликот на глобалниот економски систем, конкуренцијата меѓу Кина и Западот и напорите за транзиција кон чиста енергија.
Според Economist Intelligence Unit (EIU), по 2045 година, големината на економиите на земјите од БРИКС + ќе ги надмине економиите на Г7, бидејќи јазот меѓу овие економии постепено се намалува.
На пример, во 2020 година, големината на економиите на земјите од БРИКС + беше 20 трилиони долари, додека на членките на Г7 беше 40 трилиони долари. EIU проценува дека до 2025 година, економиите на БРИКС + ќе достигнат 30 трилиони долари, додека економиите на Г7 ќе надминат 50 трилиони долари. Во 2030 година, оваа бројка ќе биде 40 и 60 трилиони долари, соодветно.
Во 2040 година разликата постепено ќе се намалува, а во 2045 година производството на бруто домашниот производ на двете групи земји ќе биде еднакво на 100 трилиони долари. Исто така, значењето и улогата на Индија во БРИКС+ дополнително ќе се зголемуваат како што расте економијата.
Говорејќи на последниот самит на БРИКС во Русија, премиерот Нарендра Моди ја навести важната улога на групата во обликувањето на глобалните работи , укажувајќи дека блокот станал преголем за игнорирање.
„БРИКС сочинува 40% од светското човештво и околу 30% од глобалната економија. Во последните две децении, БРИКС постигна многу пресвртници. Оваа организација наскоро ќе се појави како поефективен медиум за соочување со глобалните предизвици“, рече Моди.
Во соопштението се подвлекуваат долгорочните стратешки интереси на групата да донесе повеќе мултиполарен свет, намалувајќи ја доминацијата на САД и нивните сојузници, кои ја сочинуваат Г7 – Франција, Велика Британија, Германија, Јапонија, Италија и Канада.
На неодамна завршениот самит на БРИКС, Путин изнесе предлог за создавање берза на жито базирана на БРИКС. „Земјите на БРИКС се меѓу најголемите светски производители на жито, зеленчук и маслодајни семиња. Предлагаме отворање берза за житарки БРИКС што ќе го олесни формирањето фер и предвидливи показатели за цените на производите и суровините, земајќи ја предвид нивната посебна улога во обезбедувањето на безбедноста на храната“, рече Путин.
Освен што обезбедува безбедност на храната, групацијата може да ја наруши и динамиката на енергетскиот пазар, доколку сака. Русија, како еден од најголемите светски производители на сурова нафта, веќе е главен играч на глобалниот енергетски пазар. Сега, со вклучувањето на Иран и ОАЕ, кумулативното производство на нафта на БРИКС сочинува речиси 30% од глобалното производство на нафта, се вели во извештајот на Институтот за енергија.
БРИКС против Г7
Во 2020 година, земјите од БРИКС (Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка) ги надминаа земјите од Г7 во однос на глобалниот бруто домашен производ (БДП) проценет преку паритетот на куповната моќ (ППП). До 2023 година, овој диспаритет се прошири, при што БРИКС колективно контролираше 32% од светскиот БДП.
Се зборува и за зголемување на трговијата меѓу партнерските земји на БРИКС кои користат локални валути. Ова ќе ја намали зависноста од американскиот долар.
Говорејќи на самитот во Казан, кинескиот претседател Кси Џингпинг елоквентно се изјасни за потребата од платен систем за БРИКС и пошироко. „Постои итна потреба да се реформира меѓународната финансиска архитектура и БРИКС мора да игра водечка улога во промовирањето на нов систем кој подобро ги одразува длабоките промени во меѓународната економска рамнотежа на силите“, рече Кси.
Зборувајќи на сличен начин, Путин рече дека БРИКС ќе ја прошири својата улога во меѓународните работи и ќе го преобликува глобалниот поредок. БРИКС треба да го задржи својот моментум и да се спротивстави на притисоците, и прикриени и отворени, од САД и другите западни сили, доколку треба да го разниша стариот светски поредок. Самитот во Казан можеби поплочи уште неколку тули во таа насока.
