Аналитика
Во време на глобалната економска криза се актуелизираше поимот стагфлација. Со овој збор се опишува состојба на економијата која се карактеризира со општ скок на цените (инфлација) со пад на производството. Оттука и името на оваа појава, стагнација + инфлација = стагфлација.
Во отежувачките економски околности на прологнирана економска криза, се почесто се случува економските субјекти, производители или даватели на услуги, да се неподготвени да ги зголемат цените, одбивајќи да го жртвуваат профитот, наместо тоа забошотуваат на квалитетот на своите производи и услуги, обично без да им кажат на своите клиенти.
Веројатно сте забележале дека вашиот омилен јогурт, сирењето во опаковка, освежителниот пијалак од неодамна има поинаков, помалку пријатен вкус, поинаква текстура, или можеби опаковката му е сменета, или пак, место 500 сега тежи 400 или 350 грама? Дали вашиот последен оброк во ресторан беше разочарувачки? Дали вашата нова облека, всушност, делува ефтино, дали се развлекла од едно перење или пушта боја? Дали услугите, кои беа стандардно добри, сега се некако- хммм, незадоволувачки, доцнат, а љубезноста на трговецот – ја нема?
СКИМПФЛАЦИЈАТА УДИРА ПО ПОТРОШУВАЧИТЕ
Добредојдовте во ерата на скимпфлацијата (skimpflation) – термин популаризиран во САД, а сега и широко распространет (skimp, skimpy- анг. да кратиш од некој процес време, материјал или услуга; вулгарно куса облека). „Скимпфлација е кога потрошувачите добиваат помалку за своите пари“, вели Алан Кол, писател во Full Stack Economics и поранешен висок економист во заедничкиот економски комитет на американскиот Конгрес. „За разлика од типичната инфлација, каде што тие плаќаат повеќе за иста стока, штедење е кога тие плаќаат исто за нешто што се влошило во квалитетот“.
Најчестиот пример со кој се соочуваме е „да се чека подолго за работите или услугите“, вели Кол. „Ако неодамна сте нарачале мебел или уред, ќе откриете дека времето на испорака е бавно. Тоа губење на навременоста е намалување на квалитетот“.
Благодарение на актуелната криза, на сите ни е познато што значи инфлацијата: цената на нештата расте, понекогаш за неверојатно многу. Имаше и многу примери за намалување на инфлацијата, што е кога една компанија ја намалува големината на пакетче чоколадо или павлаки, на пример, но цената останува иста. Примери за скимпфлација денес можете да видите каде и да се завртите.
Да бидеме фер, со влијанието на пандемијата и економијата која се движи на работ на рецесија, ова е тешко време за бизнисите, како и за потрошувачите. За секоја голема корпорација со длабоки џебови, постои мала компанија која се бори да опстане. Тие штотуку поминаа низ ковид-пандемијата само за сега да бидат погодени од зголемените цени на енергијата и материјалите, плус недостигот на персонал, токму кога светот се врати во нормала. Додека клиентите се борат со зголемените животни трошоци, фирмите мораат да одберат помеѓу префрлање на нивните зголемени трошоци на своите потрошувачи, преземање удар на профитот (ако воопшто го остваруваат) или замена на делови, репроматеријали или услуги со нешто поевтино.
Пандемијата Ковид-19 не направи посиромашни и помалку продуктивни на многу начини, принудувајќи не на кратење. Поради високите трошоци за енергија и други прашања, трошоците за храна веќе се зголемуваа и пред војната во Украина. За оваа инфлација треба да се плати, вели Џејсон Бул од фирмата за состојки со седиште во Западен Јоркшир, Еуростар Комодитис, кој вели дека компаниите се обидуваат да најдат поевтини рецепти. „Сите производители ги разгледуваат состојките и размислуваат: „Можеме ли да користиме нешто поевтино за да ја завршиме истата работа – различно брашно или различен скроб, за да ги ублажиме зголемените трошоци за состојките и превозот“, вели тој.
Промената на рецептот може да значи дека цената нема да се промени, но Бул вели дека квалитетот и вкусот можат. „Производителите на храна сакаат да им дадат на луѓето можност да си дозволат здрава и разновидна исхрана. Сепак, постои реален ризик луѓето да јадат помалку хранлива храна“.
Во тешки времиња, вообичаен трик е да се сече храната што се продава на парчиња потенко и под агол за да покрива поголем дел од чинијата или да се намали количината на скапо месо и риба додека се воведуваат повеќе мешунки и зеленчук, кои се поевтини. Но, Бакмен вели дека има „не можете лесно да поминете ако говедското месо да го замените со леќа пред клиентот да каже: „Нарачав говедско месо, а не леќа“.
Што се однесува до облеката, експертите известуваат дека трговците на мало ги надоместуваат повисоките трошоци со купување ткаенина со послаб квалитет или со поевтино производство.
КОГА ИНФЛАЦИЈАТА ГИ СМАЛУВА ПРОИЗВОДИТЕ
Смалувањето е практика на намалување на големината на производот додека се одржува цената на налепницата. Тоа е форма на скриена инфлација или „шринкфлација“ (shrink, анг.- да се смали). Подигнувањето на цената по дадена сума е стратегија што ја користат компаниите, главно во индустријата за храна и пијалаци, за скришум да ги зголемат профитните маржи или да ги задржат во услови на зголемени влезни трошоци. Смалувањето се нарекува и намалување на пакетот во деловните и академските истражувања.
Помалку вообичаената употреба на овој термин може да се однесува на макроекономска ситуација каде што економијата се намалува, а исто така се соочува со зголемување на нивото на цените. Макроекономијата е проучување на однесувањето на националната или регионалната економија како целина.
Се занимава со разбирање на настаните на целата економија, како што се вкупната количина на произведени стоки и услуги, нивото на невработеност и општото однесување на цените.
Во денешно време, намалувањето на производот е вообичаена практика кај производителите. Бројот на производи кои се подложени на намалување се зголемува секоја година. Одличен пример на шринкфлација уште пред таа да стане широко позната беше потегот на швајцарскиот производител на чоколадото Тоблероне, кој уште во 2016 година одлучи за британскиот пазар добропознатиот изглед на своето иконично чоколадо во форма на назабена плочка или чешел да го смени и „забите“ да ги раздалечи.
Чоколадите беа со големи празнини помеѓу препознатливите триаголни парчиња на чоколадната лента во обид да избегнат зголемување на цените, потег што обожавателите го опишаа како „глупав“ и „смешен“. Во соопштението на Фејсбук страницата брендот се обиде да се оправда со повисоките трошоци за состојките значеле дека таа одлучила да ја намали тежината на две шипки од гамата на Toblerone во Велика Британија. Ги намали шипките од 400 g на 360 g и шипките од 170 g на 150 g со цел да ги одржи малопродажните цени, но по негативните критики го вратија првобитниот облик и го поскапеа чоколадото.
ШТО Е СЛАМПФЛАЦИЈА?
Ако една економија се намалува додека има инфлација, тоа значи дека има состојба на пад или слампфлација односно намалување во услови на инфлација, во таа економија. Терминот потекнува од англискиот збор slump, кој во економскиот вокабулар би можел да биде преведен како тежок или беспомошен, незапирлив колапс. Ова е најтешката економска криза. Затоа што овде, додека се вршат обиди да се намали инфлацијата, потребно е да се спроведе економска политика која има за цел прво да го запре намалувањето на економијата, а потоа да го врати на раст.
Тука најмногу се појавува контрадикторноста на макроекономските цели и политичките инструменти. Од една страна, намалувањето на инфлацијата, од друга страна, зголемувањето на вработеноста и спречувањето на зголемувањето на невработеноста, што најверојатно ќе ги придружува, се контрадикторни цели.
Според економистот Махфи Егилмез, рангирањето на кризните состојби од најлоши до најмалку најлоши според тешкотијата на политиката што треба да се спроведе е како што следува: На прво место е пад, на второ депресија, на трето е рецесија, 4-та позицидефлација, 5-та стагфлација и 6-та инфлација. Во ова рангирање најлоша е падот, додека помалку лоша е инфлацијата.
Во ова рангирање се зема предвид тежината на економската политика што треба да се спроведе. Најтешката политика е политиката за пад. Затоа што, од една страна, ќе биде неопходно да се бориме против економската контракција, а од друга страна, инфлацијата, а алатките што ќе се користат во овие две борби често работат едни против други.
Некои од нив често може да коегзистираат или да се менуваат од едно на друго со текот на времето. На пример, во падот, инфлацијата и рецесијата се појавуваат заедно. Она што започнува како рецесија може да се претвори во депресија додека се продлабочува. Додека инфлацијата и растот одат заедно, може да дојде до стагфлација со прекин на растот, појаснува Егилмез.
