Аналитика
Во Панама вчера неколку илјади демонстранти протестираа против предлогот на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп дека американската влада може повторно да го заземе Панамскиот канал. Демонстрантите се собраа пред американската амбасада во Панама, палеа слики на Трамп и извикуваа слогани како „Трамп, животно, остави го каналот на мира“, носејќи транспаренти на кои пишуваше „Доналд Трамп, јавен непријател на Панама“.
Трамп се пожали на, како што рече, „преголемите“ давачки за поминување на бродовите, барајќи каналот да се „врати“ под контрола на САД доколку тие не се намалат.
Соединетите држави во голема мера го изградија Панамскиот канал и управуваа со нејзината територија со децении пред да ја пренесат целосната контрола на Панама во 1999 година.
„Панама е суверена територија, а каналот овде е панамски“, изјави Саул Мендез, водачот на синдикатот за градежништво што заеднички го организираше протестот, цитиран од француската новинска агенција АФП. „Доналд Трамп и неговата империјална заблуда не можат да бараат ниту еден сантиметар земја во Панама“, рече Мендез.
Протестот доаѓа еден ден откако претседателот Хозе Раул Мулино рече дека „секој квадратен метар“ од каналот ѝ припаѓа на Панама и за неговиот статус „не може да се преговара“.
Зошто Америка го бара Панамскиот канал и зошто е тој толку важен?
Овој канал овозможува поморски сообраќај помеѓу Атлантскиот и Тихиот океан. Откако беше лансиран во 1914 година, веќе немаше потреба од пловни објекти да го обиколуваат југот на американскиот континент, т.е. да поминат дополнителни 13.000 километри. Каналот е долг 82 километри и во неговиот центар ја сече Панама. Треба да се напомене дека Панама се наоѓа во појасот помеѓу Централна и Јужна Америка.
Од почетокот на оваа година до 30 септември, 10.000 бродови превезоа 423 милиони тони стока, вклучувајќи храна, минерали и производни производи, преку Панамскиот канал. Над 40 отсто од стоките што се тргуваа меѓу Североисточна Азија и источниот брег на Соединетите Американски Држави минатата година беа транспортирани преку овој канал.
САД се најголемиот корисник на каналот – оваа земја е одговорна за три четвртини од товарниот транспорт годишно. Кина е втор најголем корисник.
КОЈ Е СОПСТВЕНИК НА ПАНАМСКИОТ КАНАЛ?
Владата на Панама го поседува и управува Панамскиот канал веќе 25 години. САД успеаја да го направат тоа во текот на минатиот век. Американското управување со Каналот дојде откако САД ја продолжија својата изградба во 1904 година и ѝ помогнаа на Панама да добие независност од Колумбија. Отворањето на Каналот значеше револуција во глобалниот поморски транспорт, овозможувајќи движење на неколку илјади бродови годишно, вклучително и американски воени бродови.
Американската контрола на Панамскиот канал и исклучувањето на Панамците од таа контрола резултираше со тензии меѓу Панамците и Американците. Колку беа големи овие тензии покажува фактот дека во 1950-тите панамската влада одлучи да изгради ѕид помеѓу главниот град Панама Сити и самиот Канал.
Големи протести се одржаа на 9 јануари 1964 година. Потоа следеше владина акција, во која беа убиени 28 луѓе, што предизвика бес низ целиот свет и ги натера Американците да го напуштат Панамскиот канал.
Американскиот претседател Џими Картер и панамскиот водач Омар Торихос потпишаа два договори во 1977 година за ставање крај на американската контрола над Каналот. По период на заедничка администрација, нарушена со американската воена интервенција во 1989 година за соборување на воениот водач Мануел Нориега, Панама ја презеде целосната контрола над каналот во 1999 година.
ШТО САКА ТРАМП?
Трамп бара Панама да го врати Каналот на САД доколку не се управува на начин како што тој мисли дека треба да се управува. Имено, тој смета дека САД плаќаат премногу за користење на каналот. „Давачките што ги наплаќа Панама се смешни. Оваа кражба на нашата земја веднаш ќе престане“, вети новоизбраниот американски претседател.
Бродовите што минуваат низ Панамскиот канал плаќаат такса за тоа. Промените во висината на овој надоместок се последица на глобалното затоплување, т.е. одводнување на акумулацијата на каналот, што значи намалување на неговиот капацитет.
Поради минатогодишната суша низ каналот дневно минувале 22 пловни објекти, наместо вообичаените 36 пловни објекти. Ова значеше дека бродовите мораа да чекаат неколку недели за да поминат, а оние што сакаа да поминат порано мораа да платат четири милиони долари за да го сторат тоа. Од почетокот на годинава до септември транзитот е намален за една третина.
Панамската влада дозволи зголемување на сообраќајот оваа година и најави зголемување на таксите од 1 јануари следната година. Панамскиот претседател Хозе Раул Мулино рече дека таксите не се премногу високи.
Трамп, исто така, рече дека нема да дозволи каналот да падне во „погрешни раце“, сугерирајќи дека верува дека Кина го контролира. Имено, кинеските компании со седиште во Хонг Конг контролираат две од петте пристаништа во близина на Ла Манш, по едно на секоја страна. Сепак, претседателот Мулино уверува дека неговата земја има целосна контрола врз каналот, пишува весникот Гардијан.
