Аналитика
Земјата позната по рајските алпски пејзажи, по најдобрата чоколада на светот, голема економска и политичка стабилност, за многумина изгледа како рај на земјата. Сепак, швајцарската реалност е далеку од идилична. И покрај перфектното функционирање на нејзините институции, Швајцарија е земја која, според индексот на стрес на нејзините граѓани, котира високо во Европа.
Исто така, не е имуна на глобалните економски превирања, иако со сите можни механизми се бори со забрзаниот раст на цените по избивањето на војната во Украина.
Особено привлечна за новите генерации балкански печалбари, кои разочарани од нефункционалнста на институциите и коруптивниот менталитет, решаваат својата среќа да ја бараат надвор од родната грутка, Швајцарија е, всушност, тврд орев. Во неа, народски кажано, тешко се пуштаат корени и поради надалеку познатата швајцарска резервираност кон сѐ што доаѓа однадвор и го нема познатиот швајцарски жиг за квалитет, на кој некогаш, се чини, подлежат и луѓето.
Новите печалбари зашеметени од високите плати, достапноста на еден од најдобрите образовни системи во светот, безглаво се сјатуваат во овој правец, но оние неподготвените остануваат горко разочарани кога ќе се соочат со еден суров профитно ориентиран капиталистички систем.
И покрај фактот што 15 отсто од швајцарското население се милионери, што е најголем процент по жител во светот, останатиот дел швајцарски граѓани живеат повлечен, но прилично стресен живот.
Според последните истражувања на универзитетите во Берн и Цирих на индексот на стрес, 30,3% од вработените жители на Швајцарија се чувствуваат целосно емотивно исцрпени и прегорени. Што најмногу ги стресира граѓаните на една од најбогатите земји во светот?
Постојано под притисок да се биде точен, одговорен, беспрекорен во работата, да се платат давачките кои се високи. Дрес кодот е многу стриктен за повеќето работни места и рано наутро гледате лица кои вложиле сериозен труд во својот работен имиџ – складна, елегантна облека, светнати чевли, беспрекорно стилизирана фризура. Швајцарците се познати по тоа што живеат мошне уреден живот, си легнуваат рано и многу спортуваат. Ноќниот живот се случува исклучиво за викенд, а маалското глуварење не постои. Се е врамено, озаглавено, добро испланирано. Дури и дружењето.
Или, како што вели еден Балканец по долги години во Швајцарија: „Швајцарија ништо нема да ти даде џабе, ама и ќе ти ја плати секоја одработена секунда“.
Работниот ден за многумина почнува со будење во пет или шест часот наутро и патување со сопствено возило или беспрекорно точната швајцарска железница (СББ) до работното место. А, што се однесува до милионерите – многумина од нив сосема незабележани, со подвиткани ногавици, во скромна облека, на велосипед се движат до својата дестинација. Разметливоста ретко ќе ја видите кај швајцарскиот човек, особено кај богатиот.
Десет до дванесетчасовниот работен ден во многу бранши се смета за нешто нормално.
Од друга страна, во Швајцарија ја имате привилегијата да работите согласно вашите можности, 10, 20, 50 % неделно, но тешко дека ќе излезете накрај со месечните трошоци со „парт тајм“ работа.
Ова е обично избор на паровите со помали деца и повеќедетните семејства, каде едниот партнер добро заработува и каде повеќе се исплати другиот партнер да остане со децата или да работи само два дена во неделата, отколку да се плаќаат прескапите градинки.
Швајцарските градови – меѓу најскапите во Европа и во светот
Не е тајна дека цената на животот во Швајцарија е висока. Швајцарските цени се особено шоканти за луѓето кои доаѓаат од земјите со понизок стандард како, на пример, од земјите на Балканот.
За еден странец е тешко разбирливо да плати над пет евра за кафе, и приближно исто толку колаче во пекара. Уште поневообичаен е фактот што цената на 300 грама месо може да биде повисока од цената на едно релативно добро парче облека во продажните ланци H&M или C&A.
Цените на храната, особено на месото, сувомесните производи како и надалеку познатите швајцарски сирења отсекогаш биле високи.
Познатата швајцарска штедливост и економичност во располагањето со домашниот буџет е ставена на испит пред поскапувањата, кои посебно ги погодуваат пензионерите и семејствата со еден приход или без приход.
Според последните податоци, најскапите градови за живеење се Цирих, Женева, Базел и Берн. На Мерцеровата листа за 2024 година, пак, Цирих е рангиран на третото место во светот по високите трошоци за живот и е најскап град во Европа.
Високи плати и непропорционално ниски пензии
Швајцарските граѓани можат да се пофалат со навистина високи плати – просечниот годишен приход во Швајцарија за 2024 изнесува 79.980 швајцарски франци или околу 7.076 месечно.
За жал, во Швајцарија сѐ уште постои родовата дискриминација. Просечната месечна плата на жените е околу 700 франци (740 евра) и е пониска од платата на нивните машки колеги.
Дијаметрално спротивно од високите плати, пензиите се прилично ниски, што резултира со понизок квалитет на живот на постарата популација.
Во редовна пензија мажите заминуваат на 65, а жените со 64 години.
Пензиите месечно изнесуваат од 1.225 до 2.450 франци (1.304 – 2.609 евра). За луѓето што сами ги живеат пензионерските денови е тешко со оваа сума да ги покријат месечните тошоци, особено за кирија и животни намирници. Секако, притисокот го олеснува вториот пензиски столб, со кој вкупната сума на пензиите би требала да покрие 60% од приходите за време на работниот век. Бидејќи тоа честопати не е случај, многумина благовремено размислуваат за штедење во третиот столб.
Поради ова, дел од швајцарските пензионери откако ќе завршат со работниот век, купуваат имот (куќи и станови) во топлите земји со понизок животен стандард.
Економските мигранти, во најголем број, се враќаат во своите земји каде што со швајцарските пензии можат сосем лагодно да живеат.
Кириите и цените на недвижнините – меѓу највисоките во Европа
Интересен е податокот што нешто помалку од половина швајцарски граѓани не се сопственици на своите домови и одбираат да живеат во изнајмени куќи и станови. Поради високите цени и мошне динамичниот пазар на труд, каде промената на работните места е мошне честа појава, поголем дел Швајцарци живеат номадски живот со чести селидби.
Цените на кириите се највисоки во Цирих. Износите се движат од 1.700 до 4.500 швајцарски франци месечно (1.810 – 4.792 евра). Секако, има и многу повисоки цени за поексклузивните живеалишта.
Швајцарија е позната по владините рестриктивни мерки кои им отежнуваат на луѓето кои не се швајцарски државјани да купат имот во Швајцарија, особено на оние кои не се ЕУ државјани.
Купувањето имот е повторно најскапо во кантонот Цирих, каде што квадратниот метар чини околу 16.000 франци (17.040 евра)
Здравствените премии и градинките – значајни ставки во семејниот буџет
Базичната здравствена заштита во Швајцарија исто така е значајна ставка во семејниот буџет.
Секој поединец со легален престој е должен приватно да си го плаќа задолжителното здравствено осигурување. Во Швајцарија постојат над 40 компании за здравствено осигурување од кои може да се изберат различни пакети.
Всушност, сите здравствени осигурувања ги покриваат основните здравствени услуги што се пропишани со законот. Задолжителното здравствено осигурување ги покрива граѓаните во случај на болест, незгода или породување.
Разликите во оваа ставка потекнуваат од големините на месечните премии чија висина, пак, ја диктиратаат староста, полот и местото на живеење. Врз големината на премијата влијае и висината на франшизата која се плаќа на годишно ниво.
Месечните премии се движат од 300 франци (319 евра) до 2.500 франци (2.660 евра) за возрасни.
Меѓу повисоките буџетски ставки за семејствата со деца се и градинките. Еднодневен престој за едно дете чини 130 франци (138 евра), односно околу 2.600 франци (2.769 евра) месечно. Затоа многу мајки се одлучуваат на парт тајм работа или за живот на домаќинка, особено ако станува збор за повеќедетни семејства.
Пораст на цените на животните намирници
Месечните сметки за храна варираат зависно од тоа кон кој ланец маркети гравитраат потрошувачите (швајцарските маркети и производи се секогаш значително поскапи). Проценето е дека цената на храната во Швајцарија е приближно 20-30% поскапа од останатите ЕУ земји. А, највисоките цени на храната се во Цирих и Базел.
Трошоците за животни намирници месечно изнесуваат околу 450 франци-650 франци (479 – 692 евра) по човек.
Во последните години цените на храната – една од најголемте ставки на потрошувачка кај домаќинствата со скоро 10% – пораснаа за 7%, посебно на месото (+4,2%), сирењето (+9,2%), овошјето и зеленчукот (+3,5%), шеќерот (+23,5%) и кафето (+9%).
Дел од домаќинствата ги амортизираат високите цени на храната со купување по 17 часот, што е особено популарно, бидејќи значително го олеснува семејниот буџет. Во речиси сите маректи дел од расипливите продукти во тој период можат да се купат и за половина цена.
Кафе култура
Кафе културата во Швајцарија речиси и да не постои, особено меѓу вработената популација. Вработениот Швајцарец кафето го пие од нога, обично на утринската пауза предвидена за појадок.
Да порачате капучино во Швајцарија е околу 4,88 франци (5,2 евра), но се движи до 5,33 франци (5,7 евра), што е многу поскапо отколку во Лондон, Париз или Берлин.
Затоа можеби најголемиот број Швајцарци своето кафе го пијат дома или, пак, на работа, освен за викендите, кога кафетериите се мала оддишка од викенд набавката на намирници или можност за средба со пријателите.
Пораст на цените на туристичките аранжмани
Една од ставките што го погодува швајцарскиот граѓанин е порастот на цената на туристичките аранжамани. Швајцарија е позната како земја со голем број празници и годишен одмор од најмалку четири недели. Ова, комбинирано со високиот стандард, им дозволува на граѓаните да ја негуваат култура на патување најмалку 2-3 пати годишно.
Швајцарската туристичка федерација растот на цените на туристичките аранжмани го припишува на растечката цена на горивата, особено на авионското, и на растечките цени за сервисирање на авионите, што ги подигнува цените на авионските билети, како и порастот на платите на персоналот во туристичките дејности.
Се проценува дека пикот на цените по овие ставки се случува токму годинава и се очекува нивна стабилизација на крајот од годината, со што цените на авионските карти ќе се порамнат со оние од минатата година.
Мерки за надминување на економската криза
Стапката на инфлација во Швајцарија постојано опаѓа последниве месеци, но битката против високите цени на животните намирници сѐ уште трае.
Цените на кириите пораснаа (+4,6%), како и цените на облеката (+11,5%), струјата (+47,9%), природниот гас (+26%), на горивото (+4,4%).
Во средината на март, Швајцарската национална банка презеде чекори за да ги задржи потрошувачките цени под контрола со изненадувачко намалување на основната каматна стапка. Оваа одлука го зема предвид „олеснувањето на инфлаторниот притисок и посилниот швајцарски франк”. Швајцарската централна банка смета дека „борбата против инфлацијата во последните години е ефективна”.
Голем дел од швајцарското население кое живее во пограничните области растот на цените на основните намирници го амортизира со купување во ланците маркети во соседните држави – главно Германија и Франција, каде цените на храната, козметиката и средствата за хигиена се значително пониски.
Швајцарското здружение на потрошувачи за делот од француското говорно подрачје соопшти дека е загрижено заради драстичните поскапувања, особено кога станува збор за посиромашните домаќинства.
Тешко е да се процени дали овие зголемувања на цените се оправдани без целосна транспарентност на трошоците на прозводство и на маржите на компаниите, велат економските експерти. Тие тврдат дека поскапувањата често се пренесуваат директно на потрошувачите за да се одржат високите маржи, што е мошне загрижувачки кога се во прашање основните добра како што е храната.
Организацијата повикува на поголема транспарентност на цените и на маржите на дистрибутерите и смета дека е од суштинско значење да се усвојат целни мерки кои се фокусираат на недискреционите ставки на расходи за да се смалат трошоците на живот за сиромашните семејства.
На парламентарно ниво Швајцарија го поддржа намалувањето на цените на електричната енергија, а изгласан е и мораториум за зголемувањето на здравствените премии, како и значително намалување на цените на јавниот превоз.
новинар: Мимоза Петревска Георгиева
(Дописник на Пари од Швајцарија)
Преземањето на авторски содржини (текстови и фотографии) од оваа страница е дозволено само делумно и важат условите опишани на следниот линк.
ШВАЈЦАРИЈА И ВРАЌАЊЕТО НА ТРАМП – Пораз за човековите права или ветар во грб за слободната трговија?
Децата од генерацијата Алфа се отуѓени и тешко формираат пријателства
