СТО: Војната во Украина-закана за светската трговија

Војната во Украина создаде огромно човечко страдање, но исто така го става на ризик кревкото закрепнување на глобалната трговија, а влијанието ќе се почувствува низ целата планета, соопшти во вторникот Светската трговска организација (СТО). Обемот на светската трговија со стоки се очекува да порасне за само 3 отсто оваа година, што е намалување од претходната прогноза од 4,7 отсто и 3,4 отсто во 2023 година, иако овие бројки би можеле да се ревидираат со оглед на неизвесноста околу конфликтот.

Руската инвазија што започна на 24 февруари според Светската Трговска Организација има најнепосредно влијание на остриот пораст на цените на стоките.

Смалување на залихите, повисоки цени

И Русија и Украина се клучни добавувачи на основни добра како храна, енергија и ѓубрива, чии резерви сега се загрозени. Испораките на жито преку пристаништата на Црното Море исто така се запрени, со можни страшни последици, особено за посиромашните земји. „Помалите залихи и повисоките цени на храната значат дека сиромашните во светот би можеле да бидат принудени без. Ова не смее да се дозволи да се случи“, рече Нгози Оконџо-Ивеала, генерален директор на СТО.

Војната се одвива истовремено со други фактори кои влијаат на глобалната трговија, вклучително и најновите заклучувања на Ковид-19 во Кина, кои повторно ја нарушуваат поморската трговија, кога што се чинеше дека притисоците во синџирот на снабдување се намалуваат. Нгози Оконџо-Ивеала ги повика владите да соработуваат со мултилатерални организации како СТО за да ја олеснат трговијата. „Во услови на криза, потребна е поголема трговија за да се обезбеди стабилен, правичен пристап до потребите. Ограничувањето на трговијата ќе ја загрози благосостојбата на семејствата и бизнисите и ќе ја направи потешка задачата за градење трајно економско закрепнување од Ковид-19“, рече таа.

Со оглед на скудните податоци за економското влијание на конфликтот, економистите на СТО мораа да се потпрат на симулации за нивните претпоставки за глобалниот раст на Бруто-домашниот производ до 2023 година. Нивните проценки го доловуваат директното влијание на војната, вклучувајќи го уништувањето на инфраструктурата и зголемените трговски трошоци; влијанието на руските санкции, вклучително и блокирањето на руските банки од меѓународниот банкарски систем за плаќање SWIFT; и намалена агрегатна побарувачка во остатокот од светот – делумно поради зголемената неизвесност.

СТО смета дека светскиот БДП по пазарни девизни курсеви треба да се зголеми за 2,8 отсто оваа година, или 1,3 процентни поени помалку од претходната прогноза. Растот на производството треба да се зголеми на 3,2 отсто во 2023 година, „под претпоставка дека постои постојана геополитичка и економска несигурност“, што е блиску до просечната стапка од 3,0 отсто за периодот 2010-2019 година.

Во регионот на Комонвелтот на независни држави (ЗНД), создаден по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, и кој ја исклучува Украина, бруто домашниот производ се очекува да се намали за 7,9 отсто, што ќе доведе до пад на увозот од 12 отсто. Сепак, извозот треба да се зголеми за речиси пет отсто, бидејќи другите земји продолжуваат да се потпираат на руската енергија. „Доколку ситуацијата се промени, би можеле да видиме посилен раст на обемот на извозот во другите региони за производство на гориво“, рече СТО.

Имајќи ги предвид тековните претпоставки за БДП, агенцијата предвиде дека растот на обемот на трговијата со стоки оваа година би можел да биде низок од 0,5 отсто или до 5,5 отсто. Бројките ќе се ажурираат во октомври или порано, доколку тоа е оправдано.

Обемот на светската трговија со стоки порасна приближно двојно побрзо од светскиот БДП во двете децении пред глобалната финансиска криза 2007-2008 година. Соодносот падна на околу 1:1 во просек во екот на кризата. Ако сегашната прогноза се оствари, тоа сугерира дека нема да има фундаментална промена во односот помеѓу трговијата и производството.

„Ризиците за прогнозата се мешани и тешко објективно да се проценат“, велат од СТО. „Постои одреден позитивен потенцијал ако војната во Украина заврши порано од очекуваното, но би можеле да се појават значителни негативни ризици доколку борбите продолжат долго време или ако конфликтот ескалира.

Нафта и природен гас

Светските цени на горивото веќе растеа пред војната. Минатиот месец референтната цена на сурова нафта беше 118 долари за барел, што е за 38 отсто повеќе од јануари и повеќе од 80 отсто на годишно ниво. Дневните цени неодамна се ублажија, од врвот од 128 долари за барел на 8 март до 104 долари на 1 април.

За разлика од цените на нафтата, цената на природниот гас силно се разликуваше низ регионите. Во Европа – каде што многу земји сè уште се потпираат на руските резерви – цената се зголеми за 45 отсто помеѓу јануари и март, на 41 долари за милион британски термални единици БТУ. Цената остана релативно ниска во САД, од околу 4,9 долари за милион БТУ.

СТО рече дека повисоките цени на нафтата може да ги намалат реалните приходи и увозната побарувачка ширум светот, додека повисоките цени на природниот гас веројатно ќе имаат поголемо влијание во Европа.

Ефект на санкциите

Трговската прогноза беше објавена заедно со годишната статистика за трговија со стоки и комерцијални услуги. Обемот на стоковната трговија, измерен преку просекот на извозот и увозот, се зголеми за 9,8 отсто во 2021 година, а вредноста порасна за 26 отсто на 22,4 трилиони долари.

Трговијата со комерцијални услуги, која го вклучува транспортниот сектор и го покрива транспортот со контејнери и патничката авиокомпанија, исто така беше зголемена за 15 отсто во 2021 година, достигнувајќи 5,7 трилиони долари. Иако трговијата во туристичкиот сектор беше генерално позитивна, тие бројки останаа слаби, бидејќи ограничувањата за Ковид-19 беа само делумно олеснети во текот на годината.

СТО рече дека западните санкции врз руските бизниси и поединци веројатно ќе имаат силен ефект врз комерцијалните услуги. „Пред пандемијата, услугите за патување/туризам и воздушен транспорт беа најголемите трговски услуги од Русија, со 46 отсто од нејзиниот извоз и 36 отсто од нејзиниот увоз. Овие услуги, веќе тешко погодени од пандемијата, може да бидат силно погодени од економските санкции“, соопшти агенцијата.