Аналитика
Србија се соочува со двострано притискање на снабдувањето со енергија, при што американските санкции се насочени кон нејзината главна компанија за гас и нафта поради руската сопственост, а Азербејџан тврди дека не може да го испорача своето снабдување – во исто време.
„Ова се најтешките санкции што некогаш ги зафатиле една компанија во Србија“, изјави српскиот претседател Александар Вучиќ.
Американските санкции вклучуваат ограничувања на српската Нафтна индустрија Србија (НИС), која е во мнозинска сопственост на руски Газпром и Гаспром Нефт.
„Тие од нас бараат целосно излегување од руските интереси“, рече тој. „Тие не дозволуваат ниту можност за удел од 49 отсто, туку бараат целосно излегување од НИС.
Србија се соочува со долготрајни критики за тоа што дозволи Гаспром Нефт да поседува 50 отсто од акциите, а Гаспром дополнителни 6,15 отсто во својот национален снабдувач на гас и нафта. Српската влада поседува само 29,8 отсто од компанијата.
Но, и САД и ЕУ се колебаа да дејствуваат, претпазливи се за заострување на односите со Белград.
Американското Министерство за финансии објави нови финансиски санкции насочени кон енергетскиот сектор на Русија и наведувајќи дека гасната и нафтената индустрија на Србија е во опасност да се соочи со секундарни санкции доколку земјата продолжи да врши трансакции со Русија.
После ова ненадејно била свикана уште една драматична прес-конференција на која Вучиќ најави дека и Азербејџан ќе ги прекине своите испораки.
„Добив информации од нашите пријатели од Азербејџан дека поради виша сила и проблеми што ги имаат, ние веќе не можеме да сметаме на 1,7 милиони кубни метри гас што секојдневно влегуваат во нашата земја“, изјави Вучиќ.
Азербејџан служи како алтернативен извор на гас за голем дел од југоисточна Европа, како и Италија преку Трансјадранскиот гасовод, кој подоцна може да се дистрибуира до други европски земји кои не се дел од Јужниот гасен коридор.
Двата случувања се гледаат како директен предизвик за деликатната геополитичка рамнотежа што Вучиќ потроши повеќе од една деценија правејќи ја, при што тој сигнализираше одобрување на западните вредности и политиките на ЕУ, а истовремено одржува силни врски со Русија и Кина.
„Ги сакаме Москва и Вашингтон и сите во светот, но Србија ни е најдрага и најомилена“, рече Вучиќ. „Ќе ги заштитиме интересите на Србија по секоја цена. Нема да има недостиг и нема да има катастрофа“, рече тој.
Тој нагласи дека заканата од американските санкции не е насочена конкретно кон Србија, туку притисок од администрацијата на Бајден во заминување да изврши „сеопфатен напад врз Русија, не само врз производството на нафта и гас, туку и врз сите поврзани компании“.
Србија има рок до 12 март да ги заврши своите финални финансиски зделки со Гаспром и Гаспром Нефт и да ја промени сопственичката структура на НИС. Вучиќ најави дека директно ќе разговара со рускиот претседател Владимир Путин за да го реши проблемот.
На крајот, американските санкции би можеле да го уништат еден од клучните столбови на влијанието на Кремљ во Србија, познат по своите пријателски врски и силна јавна поддршка за Русија.
Сепак, прашањето на сите на ум е зошто Баку одлучи да зададе удар во исто време, и покрај пријателските врски меѓу претседателот на Азербејџан Илхам Алиев и Вучиќ.
Србија дури го почести семејството Алиев со подигнување на статуа посветена на Хејдар Алиев, таткото на Илхам, видно поставена во најпопуларниот парк во Белград. Србија редовно извезува оружје во Азербејџан, со проценета годишна вредност која надминува 50 милиони долари.
Некои шпекулираат дека ова би можело да биде обид на Москва да изврши притисок врз Србија преку Азербејџан. Иако Баку официјално негираше дека транспортирал руски гас преку Јужниот гасен коридор, нашироко се верува дека делува како канал за пренасочување, помагајќи и на Москва да ги избегне санкциите.
„Односите меѓу Москва и Баку се крајно опортунистички, но исто така подложни на осцилации“, рече Вуксановиќ. „Дали Азербејџан дозволува или не да бидат искористени од Москва за притисок врз Србија, не може да се каже со сигурност, но времето на Забраната од Азербејџан е секако непријатна“.
