Аналитика
Економиите во развој – кои поттикнуваат 60 проценти од глобалниот раст – се предвидува да го завршат првиот квартал со најслаби долгорочни изгледи за раст од 2000 година, според најновиот извештај на Глобални економски перспективи на Светска банка. И покрај стабилизирањето на глобалната економија во следните две години, се очекува економиите во развој да бележат побавен напредок во достигнувањето на нивото на приходите на напредните економии.
Се предвидува глобалната економија да се прошири за 2,7% и во 2025 година и во 2026 година, исто темпо како и во 2024 година, бидејќи инфлацијата и каматните стапки постепено се намалуваат. Растот во економиите во развој, исто така, се очекува да остане стабилен на околу 4% во текот на следните две години. Ова, сепак, би било послаб учинок отколку пред пандемијата – и недоволно да го поттикне напредокот неопходен за ублажување на сиромаштијата и постигнување пошироки развојни цели.
Анализата на Светска банка е нејзина прва систематска проценка на перформансите на економиите во развој во првиот квартал на 21 век. Открива дека, во текот на првата деценија, економиите во развој пораснале со најбрз раст од 1970-тите. Сепак, напредокот опаѓа по Глобалната финансиска криза од 2008-09 година. Глобалната економска интеграција попушти: како дел од БДП, приливите на странски директни инвестиции (СДИ) во економиите во развој се на околу половина од нивото од раните 2000-ти. Новите глобални трговски ограничувања во 2024 година беа пет пати поголеми од просекот од 2010-19 година. Како резултат на тоа, вкупниот економски раст се намали – од 5,9% во 2000-тите на 5,1% во 2010-тите на 3,5% во 2020-тите. Од 2014 година, со исклучок на Кина и Индија, просечните стапки на раст на приходот по глава на жител во економиите во развој се за половина процентен поен пониски од оние во богатите економии, со што се зголемува јазот меѓу богатите и сиромашните.
„Следните 25 години ќе бидат потежок застој за економиите во развој од последните 25“, рече Индермит Гил, главен економист на Групацијата Светска банка и виш потпретседател за развојна економија . „Повеќето од силите кои некогаш го помагаа нивниот подем, се распаднаа. На нивно место дојдоа застрашувачки спротивставени ветрови: високи должнички оптоварувања, слаб раст на инвестициите и продуктивноста и зголемените трошоци за климатските промени. Во наредните години, на економиите во развој ќе им биде потребна нова книга со акцент на домашните реформи за да се забрзаат приватните инвестиции, да се продлабочат трговските односи и да се промовира поефикасна употреба на капиталот, талентот и енергијата.
Економиите во развој се поважни за глобалната економија отколку што беа на почетокот на векот. Тие сочинуваат околу 45% од глобалниот БДП, од 25% во 2000 година. Нивната меѓузависност исто така порасна: повеќе од 40% од нивниот извоз на стоки оди во други економии во развој, двојно повеќе од учеството во 2000 година . Во 2019 и 2023 година тие сочинуваа 40% од глобалните дознаки – зголемување од 30% во првата деценија на векот.
Како резултат на тоа, овие економии сега имаат поголемо влијание врз растот и развојните резултати во другите економии во развој. На пример, зголемувањето од 1 процентен поен во растот на БДП на трите најголеми економии во развој – Кина, Индија и Бразил – има тенденција да резултира со кумулативен пораст на БДП од речиси 2% во другите економии во развој по три години. Тие ефекти, сепак, се само околу половина од ефектот на растот во трите најголеми економии: САД, еврозоната и Јапонија. Накратко, благосостојбата на економиите во развој сè уште е силно поврзана со растот во трите големи напредни економии.
„Во свет обликуван од несигурност во политиката и трговски тензии, на економиите во развој ќе им требаат храбри и далекусежни политики за да ги искористат неискористените можности за прекугранична соработка“, рече М. Ајхан Косе, заменик главен економист на Светска банка и директор на Проспекти Група . „Добар почеток би бил да се продолжи со стратешки трговски и инвестициски партнерства со пазарите кои брзо се прошируваат на другите земји во развој. Модернизацијата на транспортната инфраструктура и стандардизирањето на царинските процеси се клучни чекори за намалување на непотребните трошоци и за поттикнување на поголема трговска ефикасност. Конечно, здравите макроекономски политики дома ќе го зајакнат нивниот капацитет да се справат со неизвесностите на глобалната перспектива“.
Во текот на следните две години, економиите во развој би можеле да се соочат со сериозни спротивставени ветрови, се забележува во извештајот. Високата глобална несигурност во политиката може да ја намали довербата на инвеститорите и да ги ограничи финансиските текови.Зголемените трговски тензии би можеле да го намалат глобалниот раст. Постојаната инфлација може да го одложи очекуваното намалување на каматните стапки. Сепак, глобалната економија би можела да направи и подобро од очекуваното – особено ако нејзините најголеми мотори, САД и Кина, успеат да добијат пареа. Во Кина, дополнителни стимулативни мерки би можеле да ја зголемат побарувачката. Во Соединетите Држави, робусното трошење на домаќинствата може да резултира со посилен раст од очекуваниот, со корисни ефекти за економиите во развој.
Извештајот тврди дека економиите во развој имаат многу опции за подобрување на нивните изгледи за раст, и покрај спротивставените ветрови. Со правилни политики, овие економии можат дури и да трансформираат некои предизвици во значајни можности. Решавањето на инфраструктурните потреби, забрзувањето на климатската транзиција и подобрувањето на човечкиот капитал може да ги подобрат изгледите за раст, а истовремено помагаат да се постигнат климатските и развојните цели. Во меѓувреме, сите земји треба да работат заедно на зајакнување на управувањето со глобалната трговија, со поддршка на мултилатералните институции.
