Аналитика
Откако поранешниот хотел „Југославија“ во Белград и земјиштето на кое се наоѓа му беа продадени на последниот приватен сопственик, стана јасно дека нема место за старата зграда на легендарниот хотел во новите планови на инвеститорот за модерен станбен и деловен комплекс.
Преокупиран со фактот дека ќе исчезне еден од симболите на моќта и престижот на социјалистичка Југославија, хотелот во тоа време единствен и најголем во земјата, кој памети гости како астронаутот Нил Армстронг или британската кралица Елизабета, но и еден културен и историски имот и архитектонски бисер на модерноста, јавноста е речиси заборавена на вредниот имот прикачен на хотелот.
Се провлекува прашањето што ќе биде со познатиот грандиозен лустер „Сваровски“, кој се наоѓаше пред салата за банкет на хотелот „Југославија“, а кој своевремено влезе во Гинисовата книга на рекорди како најголем кристален лустер во светот.
Лустерот на хотелот Југославија, кој го задржал својот впечатлив изглед до уривањето на зградата, тежи дури 14 тони, долг е 30 метри и широк пет метри, направен е од 40.000 кристали „Сваровски“, а зрачи светлина од 5.000 светилки.
Хотелот „Југославија“ е отворен во 1969 година, но изградбата на една ваква грандиозна зграда траела речиси 20 години. Започнато е како идеја по војната во 1948 година, како што се вели по наредба на Јосип Броз, бидејќи етиопскиот император Хаиле Селасие наводно му „приговарал“ дека СФРЈ нема ниту еден престижен хотел.
Под работното име „Белград“, а според проектот на тимот архитекти на Хрватскиот проект институт, загрепската „училиште на модерноста“ Младен Каузлариќ, Лавослав Хорват и Казимир Остроговиќ, изградбата е завршена во 1967 година.
Ентериерот на хотелот е дизајниран според проектите на не помалку достојните белградски архитекти Иван Антиќ, Мирко Јовановиќ, Владета Максимовиќ и Милорад Пантовиќ.
Но, хотелот е отворен дури две години подоцна, под порепрезентативно име – Југославија. Посоодветно, бидејќи требаше да симболизира не само престиж и стил, туку и политичка сила и финансиска моќ на самата држава во тоа време.
Неоспорното културно и архитектонско значење на хотел „Југославија“ беше јасно уште од самото отворање, а со текот на годините тој стана значајно историско наследство и важен фактор на колективниот идентитет на Земунчани и Новобеоградци.
Како што пишуваа експертите, но и здруженијата на граѓани кои сакаа да ја зачуваат зградата „Југославија“, кога веќе стана јасно дека судбината ќе биде рушење и заборав, хотелот заедно со Кејот Земунски и другите објекти во околината формираат исклучителен амбиентална целина, составена од бисерите на модернистичката и бруталистичка архитектура, која освен урбанистички и уметнички печат има и подлабоко значење за локалната заедница.
Имено, хотелот „Југославија“ е создаден како логичен дел од непосредната околина на крајбрежната тврдина, изграден по проектот на архитектот Бранислав Јовин.
Сместено на кејот Дунав, делителот меѓу градските општини Нов Белград и Земун, освен што, како што веќе споменавме, е симбол на поранешната држава чие име го носи, познавачите го карактеризираат и како „иконичен објект на модернистичко наследство“ но и „репер на новобелградскиот урбан пејзаж“.
Поради ваквите квалитети, хотел „Југославија“ несомнено заслужуваше соодветна институционална заштита, но и соодветна реновирање и реставрација, што за малку ќе се случи по првата приватизација, кога беше завршен проектот за реконструкција.
Но, за жал тоа не оживеа, бидејќи за хотелот настанаа турбулентни времиња. Почнувајќи од најавите за големи инвестиции кои влегоа во спротивност, стечај и неколку пропаднати приватизации, до нов обид да функционира во 2013 година, како хотел со три ѕвездички гарни.
Градската власт вети две луксузни кули до 2019 година и дека ќе стане дел од синџирот Кемпински и повторно ќе работи со луксузен хотел со пет ѕвезди, но ниту тоа не се оствари.
Во меѓувреме, познатиот лустер остана речиси недопрен. Малата штета што ја претрпе ноќта меѓу 7 и 8 мај 1999 година, кога беше бомбардирана блиската зграда на кинеската амбасада, беше отстранета со реставрација во 2014 година, кога и светилките беа заменети со ЛЕД светилки, пишуваат медиумите.
До декември 2011 година, хотел „Југославија“ уживаше статус на таканаречена претходна заштита, а фактот дека објектот е достоен за зачувување беше утврден со Деталниот регулациски план на просторот.
Требаше само да се направи елаборат, по што објектот ќе се прогласи за културно богатство, а со тоа ќе се спаси од уривање и пропаѓање и ќе се обнови според строги, законски утврдени правила и само според плановите и под водство на професијата.
Наместо тоа, Заводот за заштита на спомениците го избриша хотелот „Југославија“ од евиденцијата на културните добра и во извештајот од таа година „појасни“ дека „последниот преглед на ситуацијата“ утврдил дека за време на бомбардирањето во 1999 година хотелот бил тешко оштетен, дека оригиналниот ентериер бил делумно уништен, а потоа променет.
Ова му овозможи на идниот инвеститор да го срамни со земја хотел Југославија без никакви правни пречки, доколку тоа се вклопи во економскиот концепт што тој го замисли.
Во март минатата година, хотел Југославија беше купен на аукција, по почетна цена од 27 милиони евра, од единствената заинтересирана компанија, компанијата „Милениум Тим“, поточно нејзината ќерка фирма „МВ Инвестмент“.
Инвеститорот најави план за инвестирање повеќе од 400 милиони евра во изградба на станбено-деловен комплекс во следните четири години. Ќе се гради нов хотел Риц-Карлтон, за кој неодамна беше потпишан договор во Белград, а планот предвидува и две кули со висина од 155 метри.
Инвеститорот најави и дека познатиот лустер ќе биде реставриран и поставен во новата хотелска зграда. Според претставниците на тимот „Милениум“, тоа наводно послужило како инспирација за дизајнирање на фасадата на новата зграда.
И покрај противењето на јавноста, дури и протестите на здруженијата на граѓани, како и предупредувањата на експертите дека со повисоко урбанистички планови се предвидува заштита на целата површина на која е изграден хотел Југославија, старата зграда на популарната „Југа“ беше урната кај почетокот на декември.
Со оглед на ветувањето на инвеститорот, би било интересно да се знае како пред уривањето на објектот бил демонтиран познатиот лустер, каде бил складиран и како се транспортирал до тоа место. За почеток, дали е тоа воопшто направено.
Ваквите, како и деталите околу понатамошната судбина на кристалниот лустер, се уште остануваат непознати за јавноста, бидејќи нема никакви одговори од тимот на „Милениум“, пишува српскиот „Данас“.
На прашањата како треба да изгледа тој процес, дали постои некаков договор и соработка меѓу инвеститорите и институциите за заштита на културните добра во тој контекст, но и дали постојат воспоставени процедури за постапување со објекти од такви историски и културни важно, во овие и слични околности добивме некаков одговор од Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата.
Од Институтот наведуваат дека, бидејќи предметниот објект не е заведен во Централниот регистар како недвижен културен имот, Институтот не води евиденција за предметите од тој објект.
Упатените се надеваат дека познатиот лустер навистина ќе си го најде своето место во идната зграда, како единствена преостаната трага и сведоштво за едно светло време и славна градба која беше и остана симбол на моќта на земјата.
