ПО ЛОКАЛНИТЕ ИЗБОРИ ВО СРБИЈА, ќе има ли, сепак, рудник за литиум?

Веднаш по завршувањето на локалните избори, закажани за 2 јуни, актуелната власт во Србија ќе почне да промовира ископ на литиум во Јадар, иако такво нешто ќе предизвика голем отпор кај граѓаните, сметаат локалните експерти.

Ископувањето на литиум во овојрегион, барем ако се суди според изјавата на потпретседателот на Европската комисија задолжен за зелена агенда, меѓуинституционални односи и стратешко прогнозирање, Марош Шефчовиќ, е проект за кој е заинтересирана и Европската Унија, пишува весникот Данас.

За потсетување, тој во изјава за Јуроњуз посочи дека преговорите меѓу Србија и ЕУ за набавка на литиум од долината Јадра се при крај. Тој изјави дека ова се последните правни пречки пред да се реализира трговското партнерство меѓу ЕУ и Србија.

Шефчовиќ ја нагласи „уникатна позиција“ на Србија во однос на минералите наведени во законот на ЕУ за критичните суровини, како што е висококвалитетниот литиум, кој го нарече „еден од најдобрите во светот“. Тој додаде дека тековните разговори со Владата на Србија се фокусирани на екстракција, преработка и употреба на литиум.

Со Шефчовиќ во септември минатата година се сретна и српскиот претседател Александар Вучиќ, кој посочи дека се разговарало за многу значајни инвестиции, заеднички пристапи и проекти, а потпишано е и писмо за намери меѓу Србија и Европската унија.

“Се што можам да кажам во оваа фаза е дека има позитивен развој. Во минатото имаше некои правни прашања за кои сега се разговара“, рече Шефчовиќ.

Тој додаде дека Европската унија е во близок контакт со Владата на Србија и и помага да се осигура дека сите проценки на влијанието врз животната средина се вршат според „највисоките европски стандарди“.

Иако не се открива какви правни пречки спомна Шефчовиќ, ниту како би изгледало „трговското партнерство меѓу ЕУ и Србија“, односно кои компании би биле вклучени во него, експертската јавност не се сомнева дека властите во Европската унија сериозно размислува за изградба на рудници за литиум во Србија, бидејќи тоа ќе го промовира производството и користењето на електрични автомобили во земјите-членки на ЕУ.

На ист начин, експертите не се сомневаат дека власта во Србија веднаш по завршувањето на локалните избори на 2 јуни ќе започне со агитација што треба да ги убеди граѓаните во потребата од изградба на рудник за литиум во долината Јадар.

Предизборната кампања и стравот од евентуално губење на гласовите на дел од гласачите кои се противат на такво нешто е единствената причина поради која кампањата веќе не е започната и зошто властите во власта тактички молчат на оваа тема.

Енергетскиот координатор на Центарот за екологија и одржлив развој Ѕвездан Калмар за Данас вели дека најавите за изградба на рудници за литиум во Србија се производ на изборната кампања за Европскиот парламент, односно на оние политички сили во ЕУ кои поддржуваат такви агенда.

„Изградбата на рудник за литиум во Србија е апсолутно против интересите на граѓаните и државата. Не само што би предизвикало големи еколошки проблеми во делот на Србија каде што се наоѓа Јадар, туку реализацијата на таа инвестиција би ставила ветар зад други слични проекти, што би предизвикало загадување на животната средина и во другите делови на Србија. Очигледно, одредени кругови во ЕУ се грижат за наметнување на изградба на рудници за литиум во нашиот регион, но од друга страна, она што треба да се очекува е силен отпор од граѓаните на ваквата иницијатива. Убеден сум дека јавноста мирно и организирано ќе се спротивстави на спроведувањето на еден ваков проект, како што беше случајот кога компанијата Рио Тинто сакаше да го стори истото, но Владата на Србија ги раскина договорите што и го дозволија тоа под притисок од јавноста и еколошките организации“, вели соговорникот на Данас.

И економскиот аналитичар Бранко Павловиќ смета дека отворањето на рудник за литиум во Србија е во интерес на ЕУ, но во исто време не и на граѓаните на нашата земја.

„Не би ме изненадило некоја компанија од ЕУ во соработка со Рио Тинто да влезе во заедничка инвестиција во рудник за литиум во долината Јадар или на тој начин да изгледа дека е водечки партнер во тој бизнис или повидливи во јавноста во овој поглед. Апсолутно сум сигурен дека српските власти веднаш по завршувањето на локалните избори ќе започнат кампања која треба да докаже дека економски интерес на Србија е изградбата на рудници за литиум. Вистината е сосема поинаква. Отворањето на таков рудник е против интересите на Србија и никако не треба да се влегува во таков проект“, објаснува Павловиќ.

Економистот Милан Радивојевиќ: „Прашањето дали Владата на Србија има потпишано некаков документ што ја обврзува со Европската унија во овој поглед е нешто што во моментов не е познато. Доколку тоа се случи, надлежните граѓани треба да бидат информирани за содржината на таков документ бидејќи се работи за проект од јавно значење. За Европската Унија, рудник за литиум во Србија би бил важен за производство на електрични возила, а извесно е дека има голем број компании кои се заинтересирани за реализација на оваа работа“, заклучува економистот.