ЕЛГИНСКИТЕ МЕРМЕРИ ГИ СКАРАА БРИТАНЦИТЕ И ГРЦИТЕ: Ќе си ги добие ли Атина некогаш назад скулптурите од Партенон?

Британскиот премиер Риши Сунак го извиси својот колега од Грција, Киријакос Мицотакис, со кого требаа да се сретнат во вторникот на 45-минутен ручек. Но, откако Мицотакис го повтори долгогодишниот став на Грција за Би-Би-Си во неделата дека Британија мора да ги врати Елгинските мермери, Сунак откажа. „Чувствуваме дека скулптурите и припаѓаат на Грција и дека во суштина се украдени“, изјави Мицотакис за Би-Би-Си.

Елгинските мермери – збирка скулптури од античка Грција – се само неколку од илјадниците предмети што ги собрале Британците во деновите на нејзината глобална империја. Но, во последниве години, повеќе земји бараат од Обединетото Кралство да се вратат предметите: Нигерија ги бара своите бронзи од Бенин, Кина вели дека нејзините културни реликвии мора да бидат предадени, а Грција ги сака нејзините скулптури.

Кавгата, исто така, одразува спор околу политиката. Мицотакис во понеделникот се состана со лидерот на британската опозиција Кир Стармер, потег што ретко е поздравен од владата. Сунак и Стармер изложија различни пристапи кон Елгинските мермери.

ШТО СЕ ЕЛГИНСКИТЕ МЕРМЕРИ?
Елгинските мермери биле создадени помеѓу 447 и 432 п.н.е. како архитектонски декор за Партенон – храмот на грчката божица Атина – на Акропол во Атина.

Колекцијата на скулптури во Британскиот музеј се состои од 15 метопи (извајани релјефни панели), 17 педиментни фигури и 247 стапки од оригиналните 524 стапки. Партенон фриз кој прикажува поворка одржана за време на роденденот на Атина.

Во текот на почетокот на 19 век, во време кога Грција била под османлиска контрола, аристократ по име Томас Брус — попознат по народот како Лорд Елгин — бил британски амбасадор во Отоманската империја. Елгин се обидел да го подобри нивото на информираност за уметноста во тогашното Обединето Кралство, и затоа имал план да создаде цртежи и гипсови од атинската архитектура на свој трошок, според книгата на британскиот историчар Вилијам Сент Клер, Лорд Елгин и мермерите.

Елгин на крајот добил дозвола да го стори тоа од отоманските власти, а му било дозволено и да „одземе сите парчиња камен со стари натписи или скулптури на нив“. Останува дебатата дали документот постои или не и е правно обврзувачки.

Од 1801 до 1805 година, Елгин и неговиот тим уметници отстраниле околу половина од преостанатите скулптури во Партенон – како и други архитектонски украси низ Акропол. Беа потребни низа пратки за да се испратат сите Елгински мермери во Англија. Избраната парламентарна комисија на Обединетото Кралство во 1816 година одлучи дека тој ги стекнал легално, а колекцијата и беше продадена на британската влада за околу 35.000 фунти.

Скулптурите потоа беа пренесени во Британскиот музеј со акт на парламентот подоцна истата година.

ГРЦИЈА РЕЧИСИ ДВА ВЕКА СИ ГИ БАРА НАЗАД СКУЛПТУРИТЕ

Додека Грција бараше враќање на Елгинските мермери од осамостојувањето на земјата од Отоманската империја во 1832 година, во последните четири децении беа забележани голем број офанзиви за односи со јавноста и дипломатија од Атина за нивно враќање.

Во раните 1980-ти, грчката министерка за култура Мелина Меркури започна кампања со повик за враќање на Елгинските мермери во Атина. Во 1983 година, таа дури се сретна со тогашниот директор на Британскиот музеј, Дејвид Вилсон, за да побара да се вратат скулптурите. Таа година до британската влада беше поднесено првото формално барање за враќање.

Во 2009 година, Атина го отвори музејот Акропол, делумно за да ги отфрли аргументите на Британците дека нема каде безбедно да ги сместат Елгинските мермери. Јавниот повик на Британскиот музеј да помогне да се лоцираат над 2.000 изгубени артефакти претходно оваа година, исто така, ја поттикна грчката министерка за култура Лина Мендони да се запраша дали стојат безбедносните аргументи.

Разговорите меѓу Грција и Британскиот музеј се во тек од ноември 2021 година, според Њујорк тајмс, главно меѓу Кицотакис и поранешниот министер за финансии на Обединетото Кралство Џорџ Озборн, кој сега е претседател на Британскиот музеј.

Дали Британците сакаат да ги вратат Елгинските мермери?
Законот за британски музеј од 1963 година му забранува на музејот да се раздели со какви било предмети од неговата колекција. Сунак, исто така, постојано изјавува дека нема да го промени британскиот закон за да дозволи скулптурите од Партенон да го напуштат музејот.

Меѓутоа, според овој закон, управителите на музејот можат да позајмуваат предмети во неговата колекција за јавна изложба, дури и надвор од Обединетото Кралство.

Конзервативните пратеници одамна отфрлаат каков било вид отстранување од колекцијата на Британскиот музеј. Но, Стармер, кој според анкетите ќе стане следниот премиер кога ќе се распишат избори до јануари 2025 година, рече дека нема да се спротивстави на привремен заем.

Јавната поддршка за репатријацијата е висока, анкетата на YouGov нарачана од Проектот Партенон, кампања за враќање на скулптурите во Атина, покажа дека 64% од анкетираните Британци се за враќање на скулптурите доколку Грција позајми други артефакти на британските музеи. Околу 52% се исто така за враќање без услови.

На својата веб-страница, Британскиот музеј вели дека „конструктивните дискусии“ за партнерство со Грција за скулптурите на Партенон се во тек.