Аналитика
Цените на нафтата денес се искачија за околу 2% до двонеделен максимум во средата поради поголемото од очекуваното повлекување на складиштето во САД и загриженоста за глобалните резерви откако Иран повика на ембарго на нафта врз Израел поради конфликтот во Газа. Фјучерсите на брент нафтата поскапеа за 1,60 долари, или 1,8 отсто, на 91,50 долари за барел, додека американската сурова нафта од Вест Тексас (WTI) поскапе за 1,66 долари или 1,9 отсто на 88,32 долари. На нивните највисоки сесии, двата одредници беа зголемени за повеќе од 3 долари за барел.
Цените се искачија на највисоко ниво откако иранскиот министер за надворешни работи Хосеин Амирабдолахиан побара нафтено ембарго врз Израел откако стотици Палестинци беа убиени во експлозија во болница во градот Газа. Израелските и палестинските власти се обвинуваат меѓусебно. Сепак, Организацијата на земјите извознички на нафта (ОПЕК) засега не планира да преземе какви било итни мерки по повикот на членката на ОПЕК Иран, изјавија за Ројтерс четири извори од групата производители.
Јордан го откажа самитот на кој требаше да биде домаќин со американскиот претседател Џо Бајден и египетските и палестинските лидери. Бајден пристигна во Израел во средата, ветувајќи солидарност со Израел во неговата војна против Хамас и поддржајќи ја изјавата на Израел дека милитантите ја предизвикале експлозијата во болницата.„Овој пресврт на дипломатските богатства повторно предизвикува страв од ширење на конфликти и затоа скок во нафтата“, рече Џон Еванс од нафтениот брокер PVM.
Цените на нафтата добија поддршка и од официјалните податоци кои покажуваат побрз од очекуваниот економски раст во Кина, најголемиот светски увозник на нафта, во третиот квартал.
Во САД, најголемиот потрошувач на нафта во светот, продажбата на мало во септември повисока од очекуваната ги поттикна очекувањата за уште едно зголемување на каматните стапки до крајот на годината. Зголемувањето на каматните стапки за ограничување на инфлацијата може да го забави економскиот раст и да ја намали побарувачката на нафта. „Последниот круг на податоци од САД и Кина сугерира дека двете најголеми светски економии ја поддржуваат стабилната или зголемената побарувачка на сурова нафта“, рече во белешката Едвард Моја, висок пазарен аналитичар во фирмата за податоци и аналитика OANDA.
Предупредувачките ѕвона се огласија на финансиските пазари веднаш штом стана очигледен обемот на смртоносниот напад на Хамас врз Израел – и лесно е да се види зошто. Едно од основните правила на геополитиката е дека рецесиите се предизвикани од остриот скок на цената на нафтата, а цената на суровата нафта е чувствителна на настаните на Блискиот Исток.
Не е ни чудо што војната меѓу Израел и Хамас значеше дека планерите на сценарија работеа на одговорот на прашањето што го поставуваат министрите за финансии и гувернерите на централните банки од целиот свет: колку лошо може да стане? Она што во моментов е локализиран иако ужасен – конфликт во Газа – да се претвори во нешто многу посериозно, всушност не спаѓа во категоријата „незамисливо“. Има многу историски преседани.
Веројатно не беше случајно што Хамас избра една недела минатата сабота за да изврши напад, бидејќи беше 50-годишнината од почетокот на војната во Јом Кипур, заеднички напад врз Израел од страна на Сирија и Египет што ги донесе глобалниот повоен бум до крај.
Контраофанзивата на Израел во 1973 година предизвика ембарго на нафта од картелот на ОПЕК, што резултираше со четирикратно зголемување на цената на суровата нафта, спирални потрошувачки цени и огромно зголемување на деловните трошоци. Повисоката инфлација брзо беше проследена со повисока невработеност. Нов збор беше измислен за да се опише мешавина од зголемени трошоци за живот и колапс на растот: стагфлација.
ОПЕК повеќе не е толку доминантна сила и глобалната економија не е толку зависна од нафтата како во раните 1970-ти. Центарот за глобална енергетска политика на Универзитетот Колумбија во Њујорк забележа дека пред пет децении, светот користел нешто помалку од еден барел нафта за да произведе бруто домашен производ во вредност од 1.000 долари. До 2019 година, бројката беше 0,43 барели – пад од 56%. „Нафтата стана многу помалку важна, а човештвото стана поефикасно во користењето на тоа“, велат од истражувачкиот центар.
Сепак, нафтата сè уште е важна, поради што настаните на Блискиот Исток се следат толку внимателно.
ТРИТЕ СЦЕНАРИЈА ЗА СВЕТСКАТА ЕКОНОМИЈА
Првото сценарио – и најдоброто за глобалната економија, според анализата која ја направи уредникот за економија на британскиот весник Гардијан е дека војната е ограничена на израелски копнеен напад врз Појасот Газа. Во тие околности, цените на нафтата би се стабилизирале на приближно сегашното ниво од 93 долари за барел и наскоро би можеле да почнат да се враќаат назад. ММФ проценува дека одржливото зголемување од 10 отсто на цената на нафтата намалува 0,15 процентни поени од глобалниот економски раст и додава 0,4 поени на инфлацијата во следната година. На светските пазари на стоки, цената на барел сурова нафта сега е околу 10% повисока отколку што беше пред нападот на Хамас.
Второто сценарио вклучува поширок регионален конфликт, почнувајќи со борби на северната граница на Израел со силите на Хезболах поддржани од Иран во Либан, но на крајот ќе го вовлечат Иран во конфликтот. Пристигнувањето на американските превозници во источниот Медитеран сугерира дека Вашингтон прави непредвидени ситуации за тоа.
Николас Фар, економист во истражувачката компанија „Капитал економикс“, вели: „Хезболах поддржан од Иран размени ракетен оган со Израел од Либан, кој има потенцијал да отвори нов фронт во конфликтот. Доколку Иран биде вовлечен во војната, тоа би создало големи глобални ризици со нарушување на снабдувањето со енергија и зголемување на цените на нафтата. И цените на природниот гас би можеле да бидат засегнати доколку дојде до нарушување на извозот на ЛНГ [течен природен гас]“.
Пишувајќи за тинк-тенк ОМФИФ, економистот и меѓусебен колега Мегнад Десаи, рече дека би можел да замисли поширок регионален конфликт во кој Либан, Египет и Сирија, како и други арапски држави ќе се вплеткаат. Во тие околности, лордот Десаи рече дека цената на нафтата може да се приближи до 150 долари за барел, со што инфлацијата ќе се врати на двоцифрена во САД и Европа. Заканата од глобална рецесија ќе ги поттикне централните банки да ги намалат каматните стапки и да ги рестартираат програмите за квантитативно олеснување.
За нафтата да достигне 150 долари за барел, протокот на сурова нафта на глобалните пазари ќе треба да се прекине, веројатно со затворање на теснецот Ормуз низ кој секојдневно тече речиси 20% од светската понуда. Бјарн Шилдроп, главен аналитичар за стоки во нордиската групација за финансиски услуги СЕБ, рече: „Стравот е дека конфликтот може да излезе од контрола и на крајот да доведе до вистинска загуба на понудата, при што Иран е најзагрозен“. Според Шилдроп, премиите за геополитички ризик од типот што се гледа во последниве денови имаат тенденција да бидат краткотрајни освен ако не се појават вистински прекини во снабдувањето.
СЦЕНАРИО ЗА „СУДНИОТ ДЕН“
Саудиска Арабија, најголемиот светски извозник на нафта и клучот на ОПЕК ќе имаат клучна улога. Таа има интерес да ја задржи цената на суровата нафта висока, но не толку висока што да предизвика длабока глобална рецесија бидејќи тоа би резултирало со колапс на цената на нафтата. Ќе има притисок врз Ријад – од Вашингтон и од други места – да го задржи протокот на нафта.
Конечно, постои и сценариото за судниот ден – скицирано од историчарот Ниал Фергусон – во кое Кина ја користи кризата за да наметне блокада на Тајван и со тоа го ескалира регионалниот конфликт на Блискиот Исток во трета светска војна. Дури и ако се бори со конвенционални методи, воениот конфликт меѓу двете најголеми светски економии ќе доведе до прекин на глобалните синџири на снабдување, удар врз довербата и пад на цените на средствата. Тоа би имало катастрофални економски последици, вклучувајќи втора голема економска депресија, заклучува Гардијан.
