Аналитика
Се води битка меѓу најмоќните европски нации и Европската централна банка (ЕЦБ) околу контролата на новата монетарна алатка за која двете страни стравуваат дека може да го дестабилизира банкарскиот систем на континентот доколку погрешно се управува.
Во срцето на конфликтот лежи дигиталното евро – виртуелен пандан на евро монетите и банкнотите. Со години, ЕЦБ го развиваше инструментот, предвидувајќи паневропски предизвикувач на плаќања со способност да им се спротивстави на американските гиганти како Visa и Mastercard, пишува Политико.
Но, како што проектот се приближува до реалноста, избувна конфликт. Неколку влади на Европската унија, вклучително и Франција и Германија, тврдат дека ЕЦБ добила преголема контрола врз еден клучен аспект: колку на граѓаните ќе им биде дозволено да држат дигитални валути во „паричници“ поддржани од централната банка.
Иако може да изгледа како суво техничко прашање, влогот е огромен. Политичарите и технократите се загрижени дека ако границата биде поставена премногу висока, граѓаните би можеле да повлечат огромни суми од традиционалните банки за време на криза, загрозувајќи ја стабилноста на целиот банкарски систем. Некои се исто така загрижени дека секое ограничување може да ја наруши личната финансиска слобода, поттикнувајќи ги стравувањата од држава на „Големиот брат“, според еден дипломат, кој како и другите споменати во овој текст доби анонимност за слободно да зборува за чувствително прашање.
СЕ ПРАВИ ЛИ ЕЦБ СЕМОЌНА?
Борбата покренува фундаментално прашање: каде завршува авторитетот на централната банка и каде започнува авторитетот на земјите-членки на ЕУ? Триесет години откако ЕЦБ стана главен монетарен чувар на блокот, судирот принудува повторно да се процени деликатната рамнотежа меѓу политиката и централното банкарство.
За некои, тоа е неопходен притисок против пречекорувањето на ЕЦБ. Но, во Франкфурт, официјалните лица го сметаат за политичко мешање во царството кое треба да биде ослободено од него. Во својата суштина, како што искрено рече еден дипломат, спорот е помалку за технички работи, а повеќе за „битка за моќ“.
Над 100 централни банки ја истражија идејата за создавање национална дигитална валута, поттикната на акција по несреќниот обид на Фејсбук да лансира глобална криптовалута, Libra, во 2019 година, предизвика шокови во финансискиот свет.
Иако многу од овие напори оттогаш пропаднаа, ЕЦБ остана решителна, застапувајќи го дигиталното евро како алтернатива што ја менува играта на постоечките платежни системи – алтернатива за која се надева дека ќе ја олабави зависноста на Европа од доминантните платежни услуги во САД и кои не се во ЕУ, кои во моментов работи со околу 70 отсто од плаќањата во ЕУ.
Но, немилосрдниот напредок на централната банка, исто така, ги исплаши клучните земји-членки, кои сега го гледаат проектот како опасно технократски. Во Брисел, тие го користат своето политичко влијание во обид да ја ограничат моќта на Банката во тековните преговори за клучните аспекти на дизајнот на дигиталното евро.
Според нацрт-регулативата на која работат пратениците и владите, ЕЦБ сама би одлучила колку граѓаните можат да држат дигитална валута во своите паричници.
Франкфурт смета дека ова е во согласност со неговата визија за дигиталното евро како израз на европскиот монетарен суверенитет. Згора на тоа, официјални лица запознаени со дискусиите посочуваат дека централната банка е единствениот орган на кој му е дозволено да ја приспособува понудата на пари.
Сепак, најмалку девет земји не се согласуваат. Пред летото, група во која беа Германија, Франција и Холандија тврдеа дека ексклузивната монетарна надлежност на Франкфурт не треба да се користи како изговор за „да се ограничи нивната моќ на одлучување“, според белешките од состанокот споделен со ПОЛИТИКО.
Дипломатите понатаму тврдеа „политичка надмоќ“ над ова прашање, објаснувајќи дека дигиталното евро не е само монетарна алатка, туку и поширока работа за финансиски услуги што може да го преобликува начинот на кој Европејците се справуваат со секојдневните плаќања.
Договорот на ЕУ и дава на ЕЦБ многу силни правни привилегии за регулирање на паричната маса, но само квалификувани во однос на банкарскиот надзор и плаќањата. Тој, исто така, експлицитно им дозволува на Советот на ЕУ и на Европскиот парламент да „утврдат мерки неопходни за користење на еврото како единствена валута“ – иако „без да се нарушат овластувањата на Европската централна банка“.
КОЈ ЌЕ ГО ПОСТАВИ ЛИМИТОТ?
Некои земји-членки се, исто така, длабоко загрижени за тоа како нивните граѓани ќе добијат проект смислен од технократи за кои се сомневаат дека е недопирлив. „Можете да создадете нешто во кула од слонова коска“, рече еден директор од Брисел запознаен со дискусиите. „Но, дали навистина ќе се користи на пазар?“.
Друга област на загриженост е тоа што дозволувањето на ЕЦБ да го постави лимитот ќе и остави на институцијата ексклузивно влијание врз нова алатка која би можела да има големи ефекти врз банкарската стабилност.
ЕЦБ тврди дека обезбедувањето стабилност на банките е суштински дел од нејзините надзорни одговорности, имајќи предвид дека таквите институции се главниот канал низ кој таа ја води својата монетарна политика.
Многу земји-членки, сепак, не се убедени. Тие тврдат дека законодавниот дом е тој што дефинира многу од тие надзорни одговорности. Тие, исто така, не и веруваат на ЕЦБ да го намали застојот со банките, кои сметаат дека е нивна патриотска должност да ги заштитат.
Но, Франкфурт, заедно со Европската комисија, предупреди дека дозволувањето на владите да го постават лимитот може да ја изложи независната централна банка на политички притисок, според две лица запознаени со дискусиите. Друг европски функционер се загрижи дека политичарите би можеле да подлегнат на барањата на народот за зголемување на лимитот, што ќе им наштети на банките. Иронично, многу банкари, исто така, сега се на страната на ЕЦБ, откако таа воведе голем број функции дизајнирани да ја намалат заканата за нивните бизниси.
Стивен Чекети, професор на Меѓународната бизнис школа Брандеис, се согласи дека дигиталното евро е првенствено инфраструктура на системот за плаќање, но рече дека ограничувањето на задржувањето треба да биде одлучено од истите луѓе кои одлучуваат дали граѓаните на ЕУ можат да користат банкноти од 500 евра: Управниот совет на ЕЦБ .
Ваквите поплаки сугерираат дека „на политичарите не им се допаѓа фактот што технократите во нивните земји ја презедоа оваа улога“, рече тој, додавајќи дека доколку имаат проблем со тоа „треба да се жалат до нивните централни банки“.
Но, земјите-членки не се откажаа. Еден можен компромис е да им се дозволи на законодавците да ги постават параметрите во кои работи ЕЦБ, но да и го дадат на Банката последниот збор.
И покрај тоа, тоа можеби нема многу да ја реши пошироката загриженост – дека проектот наменет да ја спаси Европа од сеопфатната економска доминација на американската технологија сега се заканува да стане ризик сам по себе, доколку ЕЦБ напредува без соодветна демократска поддршка.
