Аналитика
Инфраструктурата, алатките и промената на навиките на граѓаните се клучни во процесот на дигитализацијата. Процесот е долготраен, но воочливо е дека резултати има – се повеќе се пристапува кон елетронски плаќања, при што мобилниот телефон му ја одземал предноста на персоналниот сметач. Се почесто се заобиолуваат шалетрите во банките, а готовината се повлекува од банкомат, беше нагласено на работилницата организирана од народната банка – „Дигитализација на финансиските услуги и нивна примена во банкарскиот сектор“.
Сепак, покрај акцентирањето на придобивките од дигитализацијата – не се губи време, сите работи можат да се завршат од дома или од каде било во свтот, се се сведува на неколку клика, се укажа и на ризиците. Во тој контекст и податокот што го презентираше гувернерката Анита Ангеловска-Бежоска, дека на секои 39 секунди во светот се случува кибер напад, или повеќе од 2.200 во текот на само еден ден. Како што рече, финансиската индустрија и натаму е прва на удар по бројот на кибер нападите. Одредени анализи, пак, упатуваат на податокот дека годинава, како последица од кибер нападите, глобалната економија ќе се соочи со штети од 9,5 трилиони американски долари. Уште повеќе, загубите ќе имаат стапка на раст од 15 проценти во текот на наредните две години.
Кешот и натаму најмногу се користи во малопродажбата, но се забележува значителен пораст на безготовинските плаќања, посочи гувернерката, особено од периодот на Ковид-пандемијата па наваму. Како што наведе, бројот на безготовинските платежни трансакции лани се зголемил за 16 проценти и изнесува 87 трансакции по жител. Кај плаќањата преку мобилните апликации растот е за 22 насто кај бројот, а 30 насто кај вредноста. Така е кај нас, а податоците од ЕЦБ кажуваат дека 73 отсто од малопродажните плаќања во рамките на ЕУ се изведуваат со готовина.
„Процентот на лица кои извршиле или примиле дигитални плаќања во последната декада се зголемил од 44 на 64 отсто. Годишните електронски трансакции по глава на жител за 2022 година кај развиените економии достигнуваат 468 трансакции, што е 10 насто зголемување, а кај економиите во развој се 291, што претставува зголемување од 18 насто“, рече Ангеловска-Бежоска.
Воедно, посочи дека се разгледуваат можностите за издавање дигитална валута, а четири централни банки веќе го направите тоа. „Очекувањата се дека дигиталните валути ќе ја подобрат ефикансоста на плаќањето и финансиската вклученост во економијата“, нагласи гувернерката на Народната банка.
За дигитализацијата на платежните услуги, за новата правна рамка и за тековните и идните активности што ги носи овој процес зборуваше директорот на Дирекцијата за платни системи при Народната банка, Игор Величковски. Анализата на движењата во текот на последните осум години, потврдиле дека навиките на клиентите се менуваат. Тоа се гледа кај кредитните трансфери, каде што хартијата се уште е во функција, но многу помалку, затоа што се зголемуваат електронските трансакции. Во 2016 само еден од пет налози биле електронски, а во 2023 секој трети, рече Величковски, кој исто така нагласи дека мобилниот телефон е значаен во плаќањата. Или, лани 57 проценти биле реализирани преку мобилните апликации.
Банките се лидери во следењето на најновите технолошки трендови, во нивната примена и воведувањето на стандарди за сигурност, рече директорката на Одделот за управување со ризици во ПроКредит банка, Кристина Трпезановска, која е и заменик претседавач на Комисијата за информативна сигурност и член на Комисијата за ризици при МБА. Говорејќи за практиките, искуствата и трендовите кај деловните банки во областа на дигитализацијата, наведе дека нивен главен предизвик е дигиталната писменост на клиентите.
На дигиталната писменост, односно на потребата од едукација на граѓаните, се осврна и директорот на Дирекцијата за банкарски картички и платежни сметки во Комерцијална банка, Киро Чадиковски. Како што вели, многумина од клиентите не знаат какви се можности им нудат банките. Во тој контекст го изнесе податокот базиран на работењето на Комерцијална банка, дека 15 отсто од граѓаните ја вадат цела плата веднаш од банкоматите, а кога се врши исплата на пензиите, пензионерите ги „напаѓаат“ шалтерите. Оттаму, потенцира, преку едноставни алатки треба да се запознаат луѓето со бенефитите што ги овозможува новата технологија.
