Аналитика
Кина ја одигра својата најсилна карта во дуелот со царинската политика на американскиот претседател Доналд Трамп, кога го суспендираше извозот на широк спектар на критични минерали и магнети, заканувајќи се да ги задуши испораките на компоненти централни за производителите на автомобили, производителите на воздухопловство, компаниите за полупроводници и воените изведувачи ширум светот.
Испораките на магнети, неопходни за склопување на сè, од автомобили и беспилотни летала до роботи и проектили, се стопирани на многу кинески пристаништа додека кинеската влада подготвува нов регулаторен систем. Откако ќе се воспостави, новиот систем може трајно да го спречи снабдувањето да стигне до одредени компании, вклучително и американски воени изведувачи.
Официјалната акција е дел од одмаздата на Кина за наглото зголемување на царините на претседателот Трамп што започна на 2 април. Сега дозволите за извоз се замрзнати за самариум, гадолиниум, тербиум, диспрозиум, лутециум, скандиум и итриум, кои се користат за производство на моќни магнети во многу електрични мотори кои се клучни за електричните возила, роботите, сателитите, ракетите и беспилотните летала. Пекинг исто така го забрани извозот на самите магнети (тие произведуваат 90% од магнетите за ретки земји на глобално ниво).
Следниот адут на Кина, кој таа може да го искористи во погоден момент е – идна забрана за извоз на литиум. Кина контролира приближно 67% од светскиот капацитет за рафинирање на овој минерал, додека во однос на производство на батерии таа контролира 80% од светското производство. Оваа опција веќе фрла во очај многу директори на автомобилски компании, а некои анализи веќе излегуваат со следниот лајтмотив:
„Кина ја доби војната за материјалите“,
како што вели Ендрју Барон, еден од врвните стручњаци за материјали на планетата.
Звучи како дистописки научно-фантастичен филм, но со оваа потенцијална катастрофа започна оваа недела за Соединетите Држави, кога владата на Кси Џинпинг ја издаде итна суспензија на извозот на минерали и магнети од ретки земји, возвраќајќи на трговските политики на претседателот Трамп.
Ова не е само мал застој во синџирот на снабдување – тоа е геополитичка детонација со директни последици за економијата и сите наши животи. Кина контролира 69% од глобалното ископување на ретки земји и неверојатни 85-90% рафинирање и преработка, сложена алхемија што ја комбинира сувата руда во материјали што го сочинуваат секојдневниот живот, бидејќи се употребуваат буквално секаде каде што има електроника – од електричната четка за заби, телефонот или компјутерот до вашиот електричен автомобил. Сето ова зависи од овие минерали. А, без преработувачката доминација на Кина, дури и минералите ископани на друго место се функционално бескорисни.
Кинеската доминација на синџирот на снабдување со ретки земји се појави како меѓу нејзините најмоќни алатки во обновената трговска војна со претседателот на Соединетите држави. Минералите – кои се користат за напојување на сè, од iPhone до електрични возила – се витални компоненти за видовите напредна технологија што ќе ја дефинира иднината, анализира Си Ен Ен.
И за разлика од царините, на овој фронт Трамп има малку простор да возврати соодветно.
Ретките земји се група од 17 елементи кои се позастапени од златото и можат да се најдат во многу земји, вклучувајќи ги и САД. Но, тие се тешки, скапи и еколошки загадувачки за екстракција и обработка.
Со децении, САД и другите земји беа зависни од снабдувањето на Пекинг со овие преработени метали. На Кина отпаѓа 61% од глобалното производство на ретки земји, но нејзината контрола над фазата на обработка е 92% од глобалното производство, според Меѓународната агенција за енергија.
На 4 април, по неколку години прикриени предупредувања, кинеската влада постави ограничувања за извоз на седум видови минерали од ретки земји, како дел од нејзината одмазда против првичните 34% „реципрочни“ царини на Трамп за кинески стоки. Новите правила бараат од сите компании да обезбедат владина дозвола за извоз на седумте минерали, како и придружните производи, како што се магнетите.
Магнетите направени од ретки земји овозможуваат помали, поефикасни мотори и генератори кои се користат во паметни телефони, автомобилски и млазни мотори и машини за магнетна резонанца. Тие се исто така суштински компоненти во низа оружја со големи билети, од борбени авиони F-35 стелт до нападни подморници со нуклеарен погон.
Во вторникот, Трамп нареди истрага за потенцијалните царини за критичните минерали, поширока категорија на ресурси кои вклучуваат елементи од ретки земји, за да се оцени влијанието на овие увози врз безбедноста и отпорноста на Америка.
„Зависноста на Соединетите Држави од увозот и ранливоста на нашите синџири на снабдување го зголемуваат потенцијалот за ризици за националната безбедност, одбранбената подготвеност, стабилноста на цените и економскиот просперитет и издржливост“, рече Трамп во извршната наредба.
Од првата администрација на Трамп, Соединетите држави се обидуваат да да изградат свој домашен синџир на снабдување со ретки земји. Три американски компании од индустријата за ретки земји изјавија за CNN дека се во процес на проширување на производствените капацитети и набавка на материјали од сојузниците и партнерите на САД.
Но, за тие напори ќе бидат потребни години за да се задоволи огромната побарувачка од клучните американски индустрии. Засега, влијанието на извозните контроли на Пекинг брзо се чувствува на терен.
Џон Ормерод, основач на консултантската компанија за магнети за ретки земји, JOC, изјави за CNN дека пратките на магнети за ретки земји кои припаѓаат на најмалку пет американски и европски компании се стопирани во Кина по наметнувањето на нарачката. „Тие беа изненадени, така што има многу конфузија од нивна страна и им требаше појаснување од властите за тоа што се бара (да се добијат потребните дозволи за извоз)“, рече тој.
Џошуа Балард, извршен директор на USA Rare Earth, изјави за Си Ен Ен дека извозните контроли се фокусираат на „тешките“ ретки земји, кои се 98% контролирани од Кина. (Тешките ретки земји се поретки, потешки за обработка и повредни.) Ова значи дека компаниите сега мора да бараат одобрение од Пекинг за да ги достават овие критични материјали до клучните американски индустрии, додаде тој.
„Во моментов, буквално овој извоз е суспендиран“, рече Балард. „Не задржуваме многу залихи од ова во залихите овде во САД… Ова е најдобрата игра за Кина. Тие немаат многу моќ кога станува збор за тарифите за нас, но сигурно имаат моќ овде“.
Контролите на извозот не се насочени само кон единечни материјали, туку и легури и производи каде што елементите се содржани дури и во минимални количини, рече Томас Крумер, директор на фирмата за синџирот на снабдување со минерали и метали со седиште во Сингапур, Ginger International Trade and Investment. „Голем дел од извозот сега е под овој систем за лиценцирање“, додаде тој, истакнувајќи дека се очекуваат одредени одложувања додека извозниците се движат по новиот систем.
Најновите извозни контроли не се првпат Пекинг да ја искористи својата доминација во индустријата. Во 2010 година, Кина ги запре испораките на ретки земји во Јапонија на речиси два месеци поради територијален спор. Кон крајот на 2023 година, Пекинг воведе забрана за технологии за екстракција и сепарација на ретки земји.
Пекинг, исто така, го ограничи извозот на други критични минерали кои се од витално значење за економијата и глобалните синџири на снабдување.
Експертите и инсајдерите во индустријата велат дека извозните контроли на Кина го оставиле остатокот од светот со многу ограничени алтернативи.
(Фото: Блумберг/Гети)
