НАЦИИТЕ ВО РАЗВОЈ СЕ БОРАТ додека долговите достигнаа највисоко ниво во последните 20 години – 1,4 трилиони долари

Земјите во развој колективно потрошија невидени 1,4 трилиони долари за сервисирање на нивниот надворешен долг во 2023 година, поттикнати од зголемените каматни трошоци кои достигнаа највисоко ниво во последните 20 години, според најновите податоци нa Светска банка.

Извештајот дава остра слика за должничките предизвици со кои се соочуваат земјите во развој, но исто така ја истакна критичната улога на мултилатералните институции во обезбедувањето на многу потребната финансиска стабилност и транспарентност. Каматните плаќања се зголемија за речиси 33 отсто на 406 милијарди долари, дополнително ограничувајќи ги националните буџети кои веќе се тенки во критичните сектори како што се програмите за здравство, образование и животна средина.

Товарот беше особено акутен за најсиромашните и најранливите нации во светот – оние што ги исполнуваат условите за финансирање од Меѓународната асоцијација за развој на Светска банка (ИДА). Овие земји платија рекордни 96,2 милијарди долари за сервисирање на долгот во текот на годината. Додека отплатата на главнината падна за речиси 8 отсто на 61,6 милијарди долари, трошоците за камати достигнаа историски максимум од 34,6 милијарди долари, што е четирикратно зголемување во споредба со пред една деценија.

Во просек, земјите од ИДА сега посветуваат скоро 6 отсто од нивните заработки од извозот на каматните плаќања, ниво што не е забележано од 1999 година. Во некои случаи, оваа бројка се искачи на дури 38 отсто, што го потенцира сериозното оптоварување на нивните економии.

Како што се заострија глобалните кредитни услови, странските приватни кредитори го намалија кредитирањето на сиромашните економии. Од 2022 година па наваму, тие добија 13 милијарди долари повеќе исплати за долговите од нациите што ги исполнуваат условите за ИДА отколку што обезбедија со нови заеми. Спротивно на тоа, мултилатералните заемодавци – вклучително и Светската банка – се засилиле за да ја пополнат празнината, вбризгувајќи 51 милијарда долари повеќе отколку што собрале во исплатата на долговите во истиот период. Само на Светска банка отпаѓаат 28,1 милијарди долари од оваа поддршка.

„Мултилатералните институции станаа последниот спас за сиромашните економии кои се борат да ги балансираат исплатите на долгот со трошоците за здравство, образование и други клучни развојни приоритети“, рече Индермит Гил, главен економист на Групацијата Светска банка и виш потпретседател.

„Во високо задолжените сиромашни земји, мултилатералните развојни банки сега дејствуваат како последна инстанца заемодаватели, улога на која не беа дизајнирани да служат. Тоа одразува нефункционален систем на финансирање: освен средствата од Светската банка и другите мултилатерални институции, парите течат од сиромашните економии кога треба да се слеваат“, рече Гил во изјавата.

Комбинираниот надворешен долг на земјите со низок и среден приход достигна рекордни 8,8 трилиони долари на крајот на 2023 година, што претставува зголемување од 8 отсто во однос на 2020 година. 18 проценти до 1,1 трилиони долари.

Трошоците за задолжување исто така се искачија нагло. Каматните стапки на заемите од официјалните доверители се удвоија на повеќе од 4 отсто, додека стапките од приватните кредитори се зголемија преку процентен поен на 6 отсто, што е највисоко во последните 15 години. Иако глобалните каматни стапки почнаа да се намалуваат, тие остануваат над просеците пред пандемијата, што претставува тековни предизвици за земјите во развој.

Извештајот за меѓународниот долг, исто така, ги нагласи напорите за подобрување на точноста на податоците за долгот, особено за економиите што ги исполнуваат условите за ИДА. Една неодамнешна вежба за помирување, усогласување на податоците пријавени од земјите кои позајмуваат со податоците за доверителите, постигна стапка на усогласеност од 98 отсто, значително намалувајќи ги грешките.

„Сеопфатните податоци за обврските на владите можат да ги олеснат новите инвестиции, да ја намалат корупцијата и да спречат скапи должнички кризи“, истакна Хаишан Фу, главен статистичар на Светска банка и директор на нејзината група за развојни податоци. „Светската банка одигра водечка улога во подобрувањето на транспарентноста на долгот ширум светот, особено во економиите што ги исполнуваат условите за ИДА. Во 2023 година, речиси 70 отсто од овие економии објавија целосно достапни податоци за јавниот долг на владина веб-страница – зголемување од 20 поени од 2020 година. Тоа е надежен знак за иднината.