Аналитика
Се чини дека во прашање „совршена бура“, микс од различни фактори, како што се општата инфлација на цените, намаленото производство на маслиново масло поради сушата предизвикана од климатските промени, како и глобално зголемената побарувачка, ги креваат цените на маслиновото масло на пазарите не само во Европа, туку и ширум светот, но создадоа и совршена почва за лажни производители на „зеленото злато“.
Маслиновото масло оваа година стана скапа стока во Европа, откако широко распространетите суши во Италија и Шпанија влијаеја на жетвата втора година по ред. Жетвата на маслинки е слаба и во другите големи земји производители на нафта, вклучувајќи ги Грција, Португалија, Турција и Мароко. Како резултат на тоа, светското производство на маслиново масло се очекува да падне на 2,4 милиони тони во 2023 година. Меѓународниот совет за маслинки вели дека глобалната побарувачка бара 3 милиони тони.
МАСЛИНОВОТО МАСЛО ВО ШПАНИЈА ПОСКАПО ЗА 138 НАСТО
Според грчкиот Завод за статистика (ЕЛСТАТ), цените на маслиновото масло се зголемија за речиси 70 отсто меѓу јануари 2021 година и септември 2023 година, што е трет најсилен пораст во ЕУ по шпанските 138 отсто и 90 отсто во Португалија во истиот период.
Според краткорочниот извештај за земјоделските перспективи на Европската комисија, деветте членки на блокот кои одгледуваат маслинки се очекува да произведат 1,5 милиони метрички тони (над 1,6 милиони американски тони) маслиново масло во сезоната на растење 2023/24.
Иако оваа прогноза е 9% над рекордното ниско ниво од претходната сезона од 1,384 милиони тони, сепак е далеку под обемот на просекот од 2,13 милиони тони што беше произведен помеѓу 2017/2018 и 2021/2022 година на растење.
Пред два дена осамнаа информации дека полицијата во Италија и Шпанија запленила контаминирано масло за јадење што се продаваше како производи од високата класа. Околу 5.000 литри фалсификувано масло беа запленети во координирани рации кои доведоа до апсење на 11 лица осомничени дека се дел од меѓународна криминална банда.
Шпанските Гардија Цивил, италијанските Карабиниери и агенцијата за спроведување на законот на Европската унија, Европол, ги насочија рациите на фабриките за маслиново масло во шпанските провинции Сиудад Реал, Хаен и Кордоба, откако властите извршија проверка на камион со масло за јадење и утврдија дека е неисправен.
Полицијата се сомнева дека маслото со слаб квалитет се продавало на глобално ниво како фалсификувани производи од високата класа.
Гардија Цивил“ соопшти дека во Шпанија, криминалната група тие користела компанија која купувала масла од пониска категорија за да направат промени на заматените и неквалитетни масла, да ги претворат во девствени и екстра девствени и потоа да ги продаваат со фалсификување документи како масла од највисока категорија.
Инспекторите на италијанските карабинери открија слични операции во Италија во две компании за производство на маслиново масло во регионот Тоскана во северна Италија и на островот Сицилија. „Извршени се осум истовремени претреси во Шпанија и Италија, а 11 лица се уапсени“, се вели во соопштението. Притоа биле запленети се повеќе од 5.200 литри фалсификувано маслиново масло, 91.000 евра во готовина, а блокирани се и голем број банкарски сметки.
Според Европол маслото со низок квалитет, пронајдено во текот на операцијата, традиционално се користи само за маслени светилки и не е за човечка употреба.
Неодамна грчките власти кај Солун уапсија дуо татко и син, обвинети за продавање фалсификувано сончогледово масло означено како маслиново масло. Полицијата открила околу 13 тони фалсификувано масло, а сончогледовото масло било купено во блиска Бугарија. Двајцата мажи, наводно, додале средства за боење на сончогледовото масло за да се обидат да го продадат како премиум екстра девствено маслиново масло, вообичаена тактика на измама во индустријата.
Дел од фалсификуваните производи се продавале во Бугарија, а остатокот биле дистрибуирани во Грција, соопшти полицијата.
Ваквите измами со маслиново масло стануваат сè почести, бидејќи цените за вистинското девствено маслиново масло се тројно покачени од 2019 година до денес, создавајќи привлечни околности за кражба и измама.
ГРЧКО МАСЛО СО ШПАНСКИ ЕТИКЕТИ
Маслиновото масло, неопходен елемент на грчката кујна и другите медитерански диети, стана луксуз за многумина во Грција, поради вртоглавото растење на цените, што е тесно поврзано со слабата жетва на маслинки во главните производители на ЕУ. Порастот на цените од речиси 70 проценти за последниве години во Грција создаде големи проблеми за добар дел од популацијата, со векови навикната на посебната арома и здравствените придобивки од маслиновото масло во нивната исхрана.
Во Грција, одгледувачите на маслини се соочија со топла и сува пролет и екстремни горештини во текот на летото, па се очекува производството на маслиново масло во 2023/2024 година да изнесува вкупно 160.000 тони, што е помалку од 350.000 тони во претходната сезона, според Здружението на индустријата за маслиново масло во земјата, ЕДОЕ.
Цената за литар на екстра девственото маслиново масло, која достигна 14 евра во грчките супермаркети, се очекува да остане висока бидејќи сончогледовото масло, мешаните растителни масла и секундарното маслиново масло со значително повисока киселост од онаа на најквалитетното екстра девствено маслиново масло, се почесто се барани во продавниците и во кујните.
Спирос Кацарос, кој е сопственик на маслинарница во централната провинција Ливадија, во разговор за агенцијата Анадолу потврди дека вртоглавото покачување на цените на маслиновото масло е вообичаено во медитеранскиот басен. „Да имаше доволно производство во Шпанија и Италија, цените немаше да пораснат толку многу дури и со пониско производство во Грција“, рече тој за агенцијата Анадолу.
За цените во Грција, тој вели дека цените ги крена и извозот на грчко маслиново масло на големо, за шпански и италијански комппании кои потоа прават реекспорт под нивни брендови.
„Шпанија и Италија се најголемите играчи во глобалната трговија со маслиново масло. Во Грција има многу малку компании кои продаваат маслиново масло со сопствена етикета“, истакна Кацарос.
Тој додаде дека високите цени на маслиновото масло, исто така, доведоа до повеќе кражби, со речиси дневни извештаи за вести во локалните и националните продажни места. Наместо да заработат 50 или 60 евра со работа на терен, на некои работници им е полесно да крадат маслинки или маслинки и за неколку часа заработуваат 200 или 300 евра, рече Катрарос.
Неговиот син Илиас, кој е локален маслинар и му помага на својот татко да ја води мелницата, истакна дека маслиновото масло е повеќе од комерцијално добро за Грците. „Тоа е суштински дел од нашето наследство, кое треба да се одржува“, рече тој.
ПОРАДИ КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ ПОТФРЛИЈА ЖЕТВИТЕ НА МАСЛИНКИ
„Ова се покажува како уште една лоша година, благо кажано“, вели Франциско Хозе Гарсија де Зунига. „Имавме две години суша по ред, 2022 и 2023 година и две години лоши жетви.
Земјиштето на Гарсија де Зунига е во Хаен, јужната покраина во внатрешноста е срцето на шпанското производство на маслиново масло. Шпанија е најголемиот светски производител на маслиново масло, покривајќи 70% од потрошувачката на Европската унија и 45% од потрошувачката на целиот свет, пишува британски Би-Би-Си.
Оттука, недостигот на дожд што го забележа оваа провинција и другите области за производство на маслинки околу Шпанија, има огромно влијание и на количината на нафта што се произведува и на нејзината цена. „Кога Шпанија има проблеми, тоа создава проблеми за глобалното производство“, вели Гарсија де Зунига. „Ако светската понуда е помала затоа што Шпанија произведува помалку, а побарувачката останува иста, цената расте – тоа е закон за понуда и побарувачка“.
Во Шпанија, цените на маслиновото масло се зголемија за повеќе од 70% само оваа година по остриот пораст во 2022 година. Еднолитарско шише екстра девствено масло моментално чини околу 9 евра во нискобуџетните супермаркети. Благиот пад на пазарната цена во последните недели дава само лесно олеснување.
На прашање дали климата влијала на квалитетот на жетвата на маслинките, Градоначалникот Николас Холиасменос од грчкото градче Аскри вели дека лошите временски услови, погодиле различни области низ земјата, кои одгледувале различни видови маслинки. Додека некои региони се бореа со силните летни горештини, други, како Холиасменос, се соочиле со студени зимски температури кои дојдоа подоцна отколку што треба и ја оштетиле жетвата.
Климатските промени значат традиционалните претпоставки дека лошата жетва ќе биде проследена со добра веќе не се безбедни, особено со оглед на тоа што, според извештајот на програмата за животна средина на ОН, температурите во регионот на Медитеранот се зголемуваат за 20% побрзо од глобалниот просек.
Неколку делови од земјата, вклучително и Андалузија на југ, имаат мерки за намалување на употребата на вода.
Растот на цената на маслиновото масло во Шпанија се одрази низ Европа, но во некои земји зголемувањето не е толку нагло. Неодамнешниот тренд, на пример, забележа дека Шпанците кои живеат во близина на Португалија ја преминуваат границата за да купат малку поевтино маслиново таму.
КРАЖБА НА МАСЛИНКИ – КРИМИНАЛ ВО ПОДЕМ
Измамниците ширум Европа не ги користат само операциите на измама и разредувањето на маслото, туку и кражбата на родот на маслинки, па и на цели маслинови дрвја од плантажите. Полициски извештаи сведочат дека гранки на маслинови дрвја па дури и цели дрвја се исечени за да им ги украдат маслинките, станаа исклучително вредна стока.
Во северниот грчки регион Халкидики, околу 37 тони исчезнале од маслинарите, а повеќе од 100 килограми маслиново масло наводно биле земени од насади во Месинија, јужниот дел на Пелопонез.
„Има забележлив пораст кај нашите производители на нелегална кражба на маслинки од мали сопственици“, објасни за Еуроњуз портпаролот на грчкиот производител на маслиново масло Кадмус. „Поголемиот дел од активностите се случуваат среде ноќ, каде што тим незаконски ги собирал дрвјата на сопственикот и потоа го цедел маслото за себе“.
Југослава Дуковска
