Борис Џонсон на својот наследник му остава економска „катастрофа“

Низ Обединетото Кралство, бизнисите и домаќинствата предупредуваат дека нема да ја поминат зимата без помош од владата. Тоа поставува огромни предизвици за идниот премиер, кој ќе биде објавен оваа недела.

Со месеци, лидерскиот вакуум во Велика Британија оставаше последици додека земјата се лизгаше кон рецесија и хуманитарна криза предизвикана од зголемените сметки за енергија. Откако Борис Џонсон објави дека ќе ја напушти функцијата во јули, изгледите за раст се ослабени. Годишната инфлација е над 10% бидејќи цените на храната и горивата скокаат. Фрустрацијата поради зголемените трошоци за живот принуди стотици илјади работници кои работат во пристаништата, возовите и поштенските простории да штрајкуваат. Британската фунта штотуку го забележа најлошиот месец од последиците на референдумот за Брегзит во 2016 година, достигнувајќи го најниското ниво во однос на американскиот долар во повеќе од две години.

„Тоа е само еден удар по друг“, рече Мартин МекТаг, кој ја предводи Федерацијата на мали бизниси на Велика Бртианија. „Се плашам дека не можам да најдам добри вести.
Ситуацијата може да се влоши многу пред да се подобри. Банката на Англија предвидува дека инфлацијата ќе скокне на 13% како што се интензивира енергетската криза. Ситигруп проценува дека инфлацијата во Обединетото Кралство би можела да достигне врв на 18 отсто на почетокот на 2023 година, додека Голдман Сакс предупредува дека може да достигне 22 отсто доколку цените на природниот гас „останат покачени на сегашното ниво“.

БРИТАНЦИТЕ ГИ ЧЕКА СТУДЕНА ЗИМА

Претендентите за наследник на Џонсон – сегашната министерка за надворешни работи Лиз Трус и поранешниот министер за финансии Риши Сунак – се соочуваат со повици да објават драматична интервенција штом еден од нив стане четврти конзервативен лидер на земјата во една деценија.

Најитниот проблем ќе биде справувањето со вртоглавото зголемување на цената на енергијата, што би можело да предизвика бран затворања на бизниси и да принуди милиони луѓе да изберат помеѓу ставање храна на маса и загревање на своите домови оваа зима. Експертите предупредија дека луѓето ќе станат сиромашни, а смртните случаи од студено време ќе се зголемат доколку нешто не се направи брзо.

„Сите претпоставуваат дека ќе има брза и решителна објава што ќе го стави ова прашање во фокусот или барем ќе им даде на луѓето надеж“, вели Џонатан Ним, кој раководи со Shepherd Neame, најстариот британски производител на пиво. „Ако нема, таа личност ќе биде под многу значителен притисок“.

Сметките за енергија за домаќинствата ќе се зголемат за 80% до просечни 3.549 фунти (4.106 долари) годишно од октомври. Аналитичарите велат дека ограничувањето на цената на домаќинствата може да се зголеми на повеќе од 5.000 фунти (5.785 долари) во јануари и да скокне над 6.000 фунти во април (6.942 долари).

Бидејќи луѓето се принудени да ги преиспитаат своите буџети, бумот во потрошувачката што следеше по заклучувањето на Ковид-19 брзо исчезнува. Банката на Англија предупреди дека економијата на Велика Британија ќе падне во рецесија во наредните месеци. „Клучниот предизвик што го поставува порастот на цената на енергијата е дека домаќинствата кои користат многу енергија – а особено посиромашните домаќинства – навистина ќе се борат да врзат крај со крај“, вели Бен Заранко, виш истражувачки економист во Институтот за фискални студии. „Тоа ќе значи навистина големи намалувања во други области на трошоците“.

Во меѓувреме, Neame, чие портфолио вклучува околу 300 пабови низ јужна Англија, вели дека сопствениците на бизниси се во паника. Тие добиваат налудничави износи за сметките за комунални услуги за една година, ако воопшто можат да најдат добавувачи. Ник Мекензи, шефот на синџирот пабови Грин Кинг, рече дека една локација со која работи објави дека трошоците за енергија скокнале за 33.000 фунти (38.167 долари) годишно. „Тоа е навистина застрашувачко за многу бизниси, особено за оние кои дојдоа преку Ковид во ослабена состојба“, рече Мектаг. „Тие сега се борат да се справат со уште една катастрофа што се случува еднаш во животот“. Паднатата британска фунта би можела да ги влоши проблемите, што ќе го поскапи увозот на енергија и други стоки, што ја зголемува инфлацијата уште повеќе.

ПРЕКЛОПУВАЊЕ НА КРИЗИТЕ

Тоа не е единствената причина поради која сопствениците на бизниси и инвеститорите се сè повознемирени. Додека слободните работни места се намалија помеѓу мај и јули, тие остануваат 60% над нивното ниво пред пандемијата. Наоѓањето работници за пополнување отворени улоги е посебен предизвик во Обединетото Кралство откако земјата гласаше за напуштање на Европската Унија. Околу 317.000 државјани на ЕУ помалку живееле во Обединетото Кралство во 2021 година отколку во 2019 година, според Канцеларијата за национална статистика.

Брегзит, исто така, ја влошува состојбата. Извозот и увозот ќе бидат за околу 15% пониски на долг рок отколку што би биле доколку Обединетото Кралство остане во ЕУ, предвидува Канцеларијата за буџетска одговорност. Дин Тарнер, економист од Обединетото Кралство во UBS, рече дека останува на новиот премиер да се обиде максимално да ја искористи позицијата на земјата без да создаде дополнителни нарушувања. Сепак, тврдокорните британски пратеници сè уште вршат притисок да се отфрли клучниот дел од договорот за Брегзит што Џонсон го потпиша со Европската унија, што на крајот може да предизвика трговска војна со најголемиот извозен пазар на Обединетото Кралство.

„Брегзит се случи. Тоа е она што е, сите имаме свои мислења за тоа“, рече Тарнер. „Но, мораме да работиме со тоа за да го направиме подобро за нас, и јас само се мачам да видам дали има некаков импулс да го направам тоа“.

Трас, кој асе очекува да ги преземе уздите од Џонсон откако неговата влада пропадна под куп скандали претходно ова лето, вети дека ќе ја поттикне економијата со намалување на даноците. Но, многу економисти стравуваат дека овој пристап може да ја поттикне инфлацијата и да им наштети на кревките јавни финансии, а притоа да не ги стави парите во џебовите на оние на кои им е најпотребно. „Придобивките од намалувањето на даноците во голема мера ќе се случат кај луѓето кои плаќаат повеќе данок, кои се генерално луѓе со повеќе пари“, рече Џонатан Маршал, виш економист во Фондацијата Резолуција.

Нема начин државата да избегне да плаќа огромни суми за справување со енергетската состојба оваа зима, но ќе бидат неопходни насочени мерки за да се избегне отпад. Замрзнувањето на цените на гасот и електричната енергија во следните две зими може да ја чини владата над 100 милијарди фунти (116 милијарди долари), според истражувачите од Институтот за влада. „Енергијата е скапа, гасот е скап“, рече Маршал. „За да се избегне замрзнување на луѓето во нивните куќи, тоа треба да се плати. Но, државата не треба да плаќа за тоа за луѓето кои можат да си го дозволат тоа“.

Исто така, има прашања за тоа како идната влада ќе си дозволи економска интервенција од големи размери, особено ако намалувањето на даноците – а со тоа и приходите на владата – е приоритет. Владата на Обединетото Кралство позајми многу за да обезбеди поддршка за време на заклучувањето на коронавирусот. Долговите на земјата сега се речиси 100% од нејзиниот бруто домашен производ.

Кога каматните стапки беа на дното, а пристапот до готовина беше евтин, ова не беше големо прашање. Но, тоа веќе не е така. Банката на Англија агресивно ги зголемува стапките додека се обидува да стави капак на инфлацијата. Тоа ќе ја направи сè поскапо за владата да го сервисира својот долг. Обединетото Кралство, исто така, издаде голем број обврзници поврзани со инфлација, што ја зголемува нејзината ранливост. „Тоа е речиси совршен коктел од предизвици што ги тераат јавните финансии да изгледаат ризични на начин на кој тоа не беше во последно време“, смета Заранко од IFS.