Кипар има гас за Европа, но заканата од уште еден воен конфликт го држи недопрен

Во избезумената потрага на Европа да ја прекине нејзината зависност од руската енергија, постои неискористен ресурс: водите околу Кипар. Сепак, деценискиот конфликт меѓу Турција, Кипар и Грција – вкоренет во турската инвазија на Кипар во 1974 година – ги спречува напорите за истражување и екстракција на природен гас што се наоѓа под Средоземното Море, пишува реномираниот магазин POLITICO.

Турција сака да учествува во одлуките околу тоа кој остварува профит од богатствата на островот, со што се обезбедува придобивката да дојде до заедницата на кипарските Турци. Анкара, исто така, сака секој гас во регионот да поминува низ нејзината територија на пат кон Европа. Атина, пак, ги поддржува плановите за пренос на гас преку Кипар и Грција. На ова додадете го фактот дека испораката на резерви на гас од Израел, Египет и Либан, исто така, се вклучени во овие преговори и резултатот е – застој.

СТАР КОНФЛИКТ-НОВИ ПРОБЛЕМИ

Првично, постоеше надеж дека единството околу војната во Украина ќе ги убеди земјите да ги остават настрана сите незадоволства во корист на помагање на ЕУ да стави крај на плаќањата за енергетика што ги полнат воените ковчези на рускиот претседател Владимир Путин. Во март, грчкиот премиер Кирјакос Мицотакис и турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган дури се сретнаа, што го поттикна очекувањето дека на хоризонтот би можело да дојде до детант.

Но, не испадна така. Само два месеци подоцна, Ердоган ги прекина врските со Мицотакис, а грчките власти ги ставија своите сили во готовност, повикувајќи се на турски закани. Се чини дека секоја надеж за зближување е уништена.
Резултатот е дека 15 години откако Кипар ја објави својата прва рунда за лиценцирање и 11 години по откривањето на првото големо гасно поле надвор од островот, Кипар се врати на почеток.

Гас не се испорачува. Кипарците сега се загрижени дека зголемените тензии ќе ги обесхрабрат енергетските компании од континуирани инвестиции и истражување, спречувајќи го проширувањето на приходите од фосилни горива, кои се сметаат за клучни за земјата која веќе се колеба поради загубата на значителниот бизнис што Русите некогаш го донесоа на Кипар.

Турската инвазија на Кипар го подели островот на север на кипарските Турци – држава што само Турција ја признава – и на југ на кипарските Грци, земја на ЕУ меѓународно признаена како Република Кипар.

Оттогаш, замрзнатиот конфликт ги оптоварува плановите за истражувања и експлоатација на природниот гас. Последниве децении кога Кипар почна да им дозволува на компаниите да бараат полиња со природен гас во неговата ексклузивна економска зона; во 2011 година е откриено полето Афродита. Турција вели дека Кипар мора да се воздржи од каква било акција во овие води и лансираше свои бродови за истражување, опкружени со воени бродови. Во 2019 година, ЕУ ја удри Турција со санкции за неовластено дупчење во близина на кипарскиот брег.

Има заеднички напори меѓу ExxonMobil и Qatar Energy за извлекување гас од областа. И уште еден меѓу Ени и Тотал треба да започне во наредните недели, според Наташа Пилидес, кипарската министерка за енергија, трговија и индустрија. Кипар, исто така, очекува конзорциумот предводен од Шеврон да излезе со предлози за наоѓалиштето Афродита.

Пилидес за POLITICO вели: „Операциите на дупчење ќе дадат подобра слика на подморските наоѓалишта и да го отвори патот за дискусии за тоа како да се испорача каков било гас – клучно за да се направат проектите економски одржливи“.

ИЗРАЕЛСКИ И ЕГИПЕТСКИ ГАС ЗА ЕВРОПА ЌЕ ОДИ ПРЕКУ ТУРЦИЈА?

Можно решение би можело да биде поврзување на полето Афродита со египетски терминал. Грчка компанија, исто така, штотуку поднесе предлог до кипарските власти со кој би се поврзале израелските гасни полиња со Кипар преку мал гасовод, додека пловечката централа за течен природен гас изградена во близина на островот ќе служи како дистрибутивна точка за остатокот од Европа.

Европската комисија им предложила договор на земјите-членки на ЕУ со Египет и Израел за зголемување на увозот на природен гас од источниот Медитеран, дознава Ројтерс. Нацрт-меморандумот за разбирање, кој сè уште е предмет на промени и има потреба од одобрение од вклучените влади, е дел од напорите на Европската унија за намалување на увозот на фосилни горива од Русија по војната во Украина.

„Природниот гас што ќе се испорачува во Европската унија ќе потекнува или од Египет, Израел или од кој било друг извор во регионот на источниот Медитеран, вклучувајќи ги и земјите-членки на ЕУ во регионот“, се вели во документот на девет страници.  Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен следната недела треба да го посети Каиро.

Постои предлог за поевтин, алтернативен гасовод што ќе минува низ Турција. Идејата беше оживеана откако неодамна се затоплија односите меѓу Турција и Израел.

Турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу го потенцираше ова последнитв недели, велејќи дека Турција ќе биде единствениот излез за израелскиот гас доколку одлучи да извезува во Европа.

Грција, Турција и Кипар ќе одржат избори најдоцна до 2023 година – една од причините поради која малкумина очекуваат значителна деескалација меѓу Турција и Грција. Кипарците ја обвинуваат Анкара, велејќи дека не гледаат желба од Турција да се занимава ниту со енергетското прашање, ниту со поширокото прашање за разговори со другата половина од островот пред изборите во 2023 година. „Опасноста овде е да се создадат нови де факто ситуации или во нашето море или на земја, што секако ќе ја уништи секоја можност за продолжување на преговорите за решение на кипарскиот проблем“, вели Корнелиус Корнелиу, висок претставник на кипарското Министерство за надворешни работи.