Соништата за иднината на воздушниот сообраќај се електрични

Поминаа скоро 120 години откако летна првиот авион на светот со мотор. По повеќе од еден век, воздушниот сектор вреди стотици милијарди фунти за глобалната економија. Британската воздушна индустрија сега е втора по големина во светот, само зад САД, со повеќе од 3.000 воздухопловни компании кои работат во земјата. Во 2020 година, воздушниот сектор на Обединетото Кралство имаше годишен обрт од 35 милијарди фунти и обезбеди повеќе од 120.000 висококвалификувани работни места.

По две години, индустријата е опустошена од пандемијата, при што гигантите вклучувајќи ги Ербас и Ролс-Ројс беа принудени да подлежат на големи програми за реструктуирање во обид да ги намалат трошоците. Ербас овој месец објави дека ја надминал својата годишна цел за испорака за 2021 година – со 611 комерцијални авиони испратени до 88 клиенти, вклучувајќи го и последниот А380.

Електрични авиони за долги релации

Но, што носи иднината за индустријата? „Неверојатна промена“, според експертот за воздухопловство од Бристол, д-р Стив Рајт за британскиот сајт BusinessLive. Д-р Рајт, виш научен соработник по авионика на Универзитетот на Западна Англија (UWE) и системски инженер кој работел за Ербас и Боинг, вели дека е „возбуден“ поради случувањата во секторот, особено околу порастот на електричен лет.

„Работев во воздухопловството 30 години и за тоа време не бев сведок на ништо слично на револуцијата што ја видов во индустријата во последните пет години“, вели британскиот експерт. „Тоа е збунувачки“. Тој вели дека секторот се движи кон декарбонизација на авијацијата и електричните авиони, но новите технологии што се развиваат ќе потрае некое време пред да се комерцијализираат.

„Слабоста и предноста на воздушната индустрија е што ништо не се случува брзо. Доаѓа електричен лет, но ќе потрае подолго отколку што мислите; веројатно околу пет години“. Според д-р Рајт, секторот развива бројни решенија обидувајќи се да стане поодржлив, паралелно со еволуцијата на автомобилската индустрија.

„На крајот сме на втората ера на воздухопловството и не постојат решенија за одржливо воздухопловство кои ќе одговараат за сите “, објаснува тој. „Има простор за помали електрични авиони, но има и многу место за хибридни електрични авиони, исто како што видовме како се игра во автомобилската индустрија. „Се надеваме дека чистиот електричен погон на леталата ќе го надмине она што сега се нуди од индустријата на авионите и за 20 години сите ќе се сложат со ова, но процесот ќе потрае долго време“.

Во моментов има околу 200 различни електрични и одржливи авијациски проекти во целиот свет. Бизнисите ширум индустријата, од големите „тешкаши“ како Ролс-Ројс и Боинг, до агилни старт-апови, исто така инвестираат многу во електричниот лет. Авионот „Spirit of Innovation“ на Rolls-Royce со батерии го „собори“ светскиот рекорд на најбрзиот целосно електричен лет во 2021 година, откако достигна максимална брзина од 345,4 милји на час во текот на три километри во Боскомб Даун во Вилтшир – соборувајќи го постоечкиот рекорд за 132 миљи на час.

Во меѓувреме, Vertical Aerospace со седиште во Бристол ја води трката за развој на првото целосно електрично „летечко такси“ во светот. Компанијата, основана во 2016 година од енергетскиот шеф на Ovo, Стивен Фицпатрик, развива таканаречено целосно електрично возило за вертикално полетување и слетување (eVTOL). Во јуни минатата година, бизнисот објави 1.000 пред-нарачки за своите авиони за гиганти како American Airlines и Virgin, откако потврди дека ќе бидат јавно тргувани на Њујоршката берза и ќе бидат проценети на речиси 2 милијарди долари. Компанијата планира да развие и лансира „летечко такси“ за кратки дестинации со брендот Virgin Atlantic во Велика Британија. Заедничкото вложување ќе им најде место на електричните возила на Vertical Aerospace на аеродромите во Обединетото Кралство, вклучувајќи ги Лондон Хитроу, Манчестер и Гетвик. Овие нови електрични „летечки такси“ не се за долги патувања, вели д-р Рајт, туку за „кратки градски скокови или кратки прескокнувања над вода“ помеѓу места до кои е тешко да се стигне во Британија со други форми на транспорт.

Еколошки одржливи решенија

Д-р Рајт, кој сега работи за Samad Aerospace, технолошка компанија со седиште во Бедфордшир која развива низа цивилни хибридно-електрични авиони e-VTOL, вели за BusinessLive  дека првите комерцијални патувања со вакви летала веројатно се уште од три до пет години, додека, пак, летовтеи на подолги растојанија се неколку децении далеку. „Кога ќе го имаме првиот електричен скок за превоз на патници од Лондон до Њујорк? Не гледам дека тоа ќе се случи пред 2050 година. Британскиот експерт со став дека во меѓувреме иднината на авијацијата се хибриди. „Тоа ќе биде постепена транзиција, но ќе поминат неколку децении додека тоа ќе се случи толку бавно“, вели тој.

Одржливото воздухопловно гориво (SAF) е уште една жешка тема во воздушната индустрија, но д-р Рајт верува дека секторот ќе гори јаглеводороди „уште долго време“. „Последната капка јаглеводородно гориво што се согорува на планетата Земја ќе биде во авион“, смета д-р Рајт. SAF е неконвенционално (фосилно добиено) воздухопловно гориво кое се користи за замена на традиционалните горива во обид да се намалат емисиите на јаглерод. Постојат различни видови – или таканаречени „генерации“ – на САФ и некои предизвикуваат контроверзии во секторот.

Алги во иднина ќе прават нафта?

Една од „големите поплаки“, објаснува д-р Рајт, е создавањето овие горива преку одгледување на култури на земјиште кое инаку може да се користи за производство на храна. „Во суштина, ние одгледуваме гориво и земаме култури што би можеле да бидат храна“, рече тој. „Во свет полн со милиони гладни, тоа е навистина тежок проблем. Но, добрата вест е дека технологијата еволуира“.

Д-р Рајт се осврнува на трите различни процеси кои еволуирале со текот на времето за да го направат SAF поодржлив – и, веројатно уште поважно, поетички.Тој објасни: „Со првата генерација земате пченка, ја пасирате и ја приготвувате во гориво. Втората генерација зема органска материја која инаку би била потрошена и хемиски ја претвора во гориво. Но, онаму каде што станува навистина интересна е третата генерација , каде што во суштина го одгледуваме горивото користејќи специјални култури на алги“. Д-р Рајт објаснува дека научниците сега можат да користат генетски модифицирани алги кои ја зафаќаат сончевата светлина и го извлекуваат јаглерод диоксидот од атмосферата и го претвораат во јаглеводородно гориво што може да се користи во авионите.

„Сè уште е скапо, но може да се користи за модели на авиони кои веќе постојат. Луѓето ги мешаат одржливите горива со конвенционалните горива“.

Гледајќи напред кон следните 12 месеци, д-р Рајт верува дека 2022 година ќе биде „година на консолидација“ бидејќи индустриските експерти како него продолжуваат по бавниот пат кон одржливо воздухопловство.