Аналитика
Кинеската иницијатива „Појас и пат“ ( „Belt &Road Iniciative” – BRI) ја одбележа 10-годишнината од своето постоење, со присуство на фицијални лица и лидери од целиот свет во Пекинг каде присуствуваат на самитот на високо ниво. Прославата ја вклучува и посетата на рускиот претседател Владимир Путин и унгарскиот премиер Виктор Орбан, како и на претставници на владата на Талибанците.
Иницијативата, промовирана како повторно создавање на древниот Пат на свилата преку зајакнување на глобалната трговска и патна инфраструктура, Кина за првпат ја претстави во 2013 година, со идеја да се поврзе со пазарите во Централна Азија, Блискиот Исток, Европа и Африка и да помогне во развојот на помалку развиените држави, истовремено обезбедувајќи им работа и приходи на кинеските компании.
ОГРОМЕН ИНФРАСТРУКТУРЕН ЗАФАТ СО ПОЛИТИЧКИ КОНТЕКСТ
Деталите што ги сподели Пекинг по тој повод откриваат дека кумулативната вредност на увозот и извозот меѓу Кина и земјите-партнери на БРИ достигнала 19,1 трилиони долари, со просечна годишна стапка на раст од 6,4% од 2013 до 2022 година.
Досега во проектот Кина вложила преку еден трилион долари, при што поголемиот дел од огромната сума се вложени во енергетски и транспортни проекти, како што се електрани и железници. Со текот на годините, Кина потпишала повеќе од 200 договори за соработка на БРИ со над 150 земји и повеќе од 30 меѓународни организации на пет континенти.
Мега проектот стана своевиден заштитен знак на кинескиот претседател Си Џинпинг. Со невидeно количество на кеш испумпан во речиси 150 земји, Кина сега се пофали дека го трансформирала светот. Од моментот кога БРИ беше претставен во 2013 година со споредби со древниот пат на свилата, беше јасно дека Кина има огромни амбиции.
„Појас“ се однесува на копнени патишта што ја поврзуваат Кина со Европа преку Централна Азија, како и со Јужна Азија и Југоисточна Азија; додека „Пат“ означува поморска мрежа што ја поврзува Кина со главните пристаништа преку Азија до Африка и Европа.
Иницијативата „Појас и пат“ започна како програма за кинески компании да градат транспорт, енергија и друга инфраструктура во странство финансирана од заеми од кинеската развојна банка.
Наведената цел беше да се зголеми трговијата и економијата преку подобрување на врските на Кина со остатокот од светот во верзијата на 21-от век на трговските патишта на Патот на свилата од Кина до Блискиот Исток и кон Европа.
Вкупно 152 земји потпишаа договор за БРИ со Кина, иако Италија, единствената западноевропска земја што го стори тоа, се очекува да се откаже кога ќе дојде време за обновување во март следната година, незадоволна од ефектите кои ѝ ги донесе учеството во кинеската иницијатива. „Италија претрпе нето загуба“, рече Алесија Амигини, аналитичар во италијанскиот тинк-тенк ISPI, бидејќи трговскиот дефицит со Кина се зголеми повеќе од двојно откако Италија се приклучи во 2019 година.
Кина стана главен финансиер на развојни проекти под БРИ, исто како и Светската банка. Кинеската влада вели дека иницијативата започнала повеќе од 3.000 проекти и „галванизирала“ инвестиции од речиси 1 трилион американски долари.
Кина ја пополни празнината оставена бидејќи другите заемодавци се префрлија во области како што се здравството и образованието и подалеку од инфраструктурата, откако беше под критики за влијанието што големите градежни проекти можат да го имаат врз животната средина и локалните заедници, смета Кевин Галагер, директор на Универзитетот во Бостон Глобал.
Проектите финансирани од Кина се соочија со слични критики, од раселување на населението до додавање тони стакленички гасови кои ја менуваат климата во атмосферата.
ШТО Е СО „ДОЛЖНИЧКАТА СТАПИЦА“?
Кинеските развојни банки обезбедија пари за проектите на БРИ како заеми, но некои влади не беа во можност да ги вратат.
Тоа доведе до обвинувања од страна на САД, Индија и други дека Кина се занимава со дипломатија на „должничка стапица“: давање заеми за кои знаеја дека владите ќе не ги платат, дозволувајќи им на кинеските интереси да ја преземат контролата врз имотот. Често цитиран пример е пристаништето во Шри Ланка кое владата на крајот го изнајми на кинеска компанија на 99 години.
Многу економисти велат дека Кина не ги дала лошите заеми намерно. Сега, откако научија на потешкиот начин преку неплаќањата, кинеските развојни банки се повлекуваат назад. Кинеските развојни заеми веќе паднаа во последниве години бидејќи банките станаа повнимателни во однос на кредитирањето и многу земји приматели се помалку способни да позајмуваат, со оглед на нивните веќе високи нивоа на долг.
Кинеските заеми беа главен придонес за огромните долгови што ги оптоваруваат економиите во земји како Замбија и Пакистан. Шри Ланка минатата недела соопшти дека постигнала договор со Експорт-импорт банка на Кина за клучните услови и принципи за реструктуирање на нејзиниот долг додека се обидува да излезе од економската криза што ја собори владата минатата година.
ШТО Е СЛЕДНО ЗА БРИ?
Идните проекти на БРИ веројатно не само што ќе бидат помали и позелени, туку и повеќе се потпираат на инвестиции од кинески компании отколку на развојни заеми за владите.
Кристоф Недопил, директор на Азискиот институт на Универзитетот Грифит во Австралија, верува дека Кина сепак ќе преземе некои големи проекти, вклучително и оние со висока видливост, како што се железницата и други, вклучително нафтоводи и гасоводи, кои имаат прилив на приходи за да го вратат инвестиција.
Неодамнешен пример е лансирањето на кинеска брза железница во Индонезија со многу фанфари во двете земји.
На климатскиот фронт, Кина вети дека ќе престане да гради електрани на јаглен во странство, иако и понатаму е вклучена во некои, и ги охрабрува проектите поврзани со зелената транзиција, рече Недопил. Тие се движат од ветерни и соларни фарми до фабрики за батерии за електрични возила, како што е огромна фабрика за литиум-јонски батерии што предизвика загриженост за животната средина во Унгарија-партнерот на BRI.
